Ostatnio powiedzieliśmy, że Jezus wstąpił do nieba i stamtąd powróci, aby sądzić żywych i umarłych. Spięliśmy klamrą czas między końcem Jego bezpośredniej ziemskiej działalności a objawieniem się w chwale Jego Królestwa. Przez najbliższe spotkania skoncentrujemy się na tym, co pomiędzy: na działalności Ducha Świętego oraz nierozłącznie związanym z nią Kościele.
Nie da się mówić o Kościele bez mówienia najpierw o Duchu Świętym. To Duch Święty prowadzi Kościół, strzeże jego wiarę i nieustannie nią obdarza, pozwala coraz głębiej rozumieć słowa Jezusa, jednocześnie wiernie je zachowując, a także udziela łaski w sakramentach sprawowanych w Kościele.
Dlaczego wierzymy w Ducha Świętego i jaka jest Jego rola?
Duch Święty jest niezbędny w naszej wierze zarówno do jej poznania, zrozumienia, jak i samego wyznania wiary. „Nikt […] nie może powiedzieć bez pomocy Ducha Świętego: »Panem jest Jezus«” (1 Kor 12, 3). Duch Święty porusza nas ku wierze i daje nam w chrzcie świętym życie, pochodzące od Boga Ojca i ofiarowane w Synu. Celem tego życia jest poznanie jedynego prawdziwego Boga oraz Jezusa Chrystusa, jak powiedział sam Jezus: „A to jest życie wieczne: aby znali Ciebie, jedynego prawdziwego Boga, oraz Tego, którego posłałeś, Jezusa Chrystusa” (J 17, 3).
Ładnym, nieco poetyckim językiem ujął to św. Ireneusz: „Chrzest udziela nam łaski nowego narodzenia w Bogu Ojcu za pośrednictwem Jego Syna w Duchu Świętym. Ci bowiem, którzy noszą Ducha Bożego, są prowadzeni do Słowa, to znaczy do Syna; Syn przedstawia ich jednak Ojcu, a Ojciec udziela im niezniszczalności. Bez Ducha nie można więc widzieć Ojca, a bez Syna nikt nie może zbliżyć się do Ojca, ponieważ Syn jest poznaniem Ojca, a poznanie Syna Bożego dokonuje się przez Ducha Świętego” (św. Ireneusz, Demonstratio apostolica, 7).
Trójca Święta stopniowo objawiała się człowiekowi. Pierwszy objawił się Bóg Ojciec, następnie Jego Syn, a na samym końcu Duch Święty. „Stary Testament głosił wyraźnie Ojca, Syna zaś bardzo niejasno. Nowy objawił Syna i pozwolił dostrzec Bóstwo Ducha. Teraz Duch mieszka pośród nas i udziela nam jaśniejszego widzenia samego siebie. Nie było bowiem rzeczą roztropną głosić otwarcie Syna, gdy nie uznawano jeszcze Bóstwa Ojca, i dodawać Ducha Świętego jako nowy ciężar, jeśli można użyć nieco śmiałego wyrażenia, kiedy jeszcze Bóstwo Syna nie było uznane […] Jedynie na drodze postępu i przechodzenia “od chwały do chwały” światło Trójcy Świętej zajaśnieje w pełniejszym blasku” (św. Grzegorz z Nazjanzu, Orationes theologicae, 5, 26: PG 36, 161 C).
Co wierzymy o Duchu Świętym?
Wierzymy, że Duch Święty:
- jest jedną z Osób Trójcy Świętej,
- jest współistotny Ojcu i Synowi,
- z Ojcem i Synem wspólnie odbiera uwielbienie i chwałę.
Duch Święty, chociaż został objawiony jako ostatni spośród Osób Boskich, działa jednak od początku wraz z Nimi. W „czasach ostatecznych”, zapoczątkowanych wcieleniem Syna, został On nam objawiony, udzielony i przyjęty jako Osoba.
Duch Święty objawia nam Boga. Dzięki Niemu poznajemy Chrystusa. Ukierunkowuje On nas na Słowo Ojca, przypomina to, co mówił Jezus, i pozwala to coraz lepiej rozumieć. Jednak nie słyszymy ani nie widzimy Jego samego. Duch Święty działa we wspólnocie wierzących i oni Go poznają. Świat (ludzie spoza Kościoła) nie jest w stanie sam Go poznać (por. J 14, 17).
Gdzie w Kościele możemy szczególnie poznać Ducha Świętego?
Ducha Świętego możemy poznać szczególnie w natchnionej przez Niego Biblii, w Tradycji Kościoła, Urzędzie Nauczycielskim Kościoła, sakramentach, modlitwie, charyzmatach i urzędach w Kościele, w życiu apostolskim i misyjnym, w świadectwie świętych. Duch Święty jest sprawcą świętości i między innymi przez świętych (oprócz urzędów i szafarzy sakramentów) kontynuuje dzieło zbawienia.
Jakie jest miejsce Ducha Świętego w Trójcy Świętej?
Duch Święty jest Bogiem tak samo jako Ojciec i Syn (współistotny Ojcu i Synowi). Jest od Nich odrębny, ale nierozdzielny. Ojciec posyła Syna zawsze wraz z Duchem. Chrystus jest obrazem niewidzialnego Boga, który się ukazuje, ale objawia Go nam Duch Święty.
Jezus jest namaszczony Duchem Świętym. Sam hebrajski termin Mesjasz, jak i odpowiadający mu grecki – Chrystus, oznacza dosłownie „namaszczony”. Duch Święty otacza Jezusa chwałą (por. J 16, 14) i dlatego uwielbiony Jezus może posłać wierzącym Ducha Świętego, czyli przekazać im swoją chwałę. „Pojęcie namaszczenia wskazuje […], że nie istnieje żaden dystans między Synem i Duchem. Jak bowiem między powierzchnią ciała a namaszczeniem olejem ani rozum, ani odczuwanie nie znają żadnego pośrednika, tak samo istnieje bezpośredni kontakt Syna z Duchem; każdy, kto przez wiarę pragnie nawiązać kontakt z Synem, musi najpierw zostać namaszczony olejem. Nie ma bowiem w nim takiej części, która byłaby pozbawiona Ducha Świętego. Dlatego wyznanie, że Syn jest Panem, dokonuje się w Duchu Świętym u tych, którzy przyjmują Jego panowanie, bo Duch ze wszystkich stron wychodzi naprzeciw tych, którzy zbliżają się do Niego przez wiarę” (św. Grzegorz z Nyssy, Adversus Macedonianos de Spiritu Sancto, 16: PG 45, 1321 A-B).
Czy Duch Święty ma imię?
Chociaż oddzielnie słowa „duch” oraz „święty” można odnieść do Bóstwa jako takiego, to ich połączenie jest imieniem własnym trzeciej osoby Trójcy Świętej. W języku hebrajskim słowo duch (ruah) oznacza tchnienie, wiatr, powietrze. Jezus w rozmowie z Nikodemem posługuje się terminem „wiatr”, aby wskazać na nowość osobowego Tchnienia Boga (por. J 3, 5-8). Duch Święty jest oddzielną osobą, a nie tylko jakimś wyrazem Boskości Ojca lub Syna. Jezus, zapowiadając Jego posłanie, określa Go terminami wskazującymi na Jego podmiotowość i działanie oraz odrębność od Niego samego, jak i od Ojca (J 14-16). Więcej na ten temat można znaleźć w sugerowanych materiałach dodatkowych.
Jezus określa Ducha Świętego także terminem Paraklet (por. J 14, 16.26; 15, 26; 16, 7). Greckie słowo paracletos odpowiada łacińskiemu ad-vocatus, co oznacza tego, który „jest wzywany przy czymś”, ale także obrońcę i pocieszyciela.
W Biblii w odniesieniu do Ducha Świętego padają także określenia: Duch obietnicy (por. Ga 3, 14; Ef 1, 13), Duch przybrania za synów (Rz 8, 15; Ga 4, 6), Duch Chrystusa (Rz 8, 11), Duch Pana (2 Kor 3, 17), Duch Boży (Rz 8, 9.14; 15, 19; 1 Kor 6, 11; 7, 40), Duch chwały (1 P 4, 14).
Za pomocą jakich symboli przedstawiamy Ducha Świętego?
Duch Święty jest najczęściej przedstawiany za pomocą następujących symboli:
- wody, która jest znakiem sakramentalnym nowego narodzenia w chrzcie świętym; Jezus mówił o osobowej wodzie żywej, która ugasi pragnienie i popłynie z wnętrz wierzących (por. J 7, 38-39);
- namaszczenia, które jest znakiem sakramentalnym w bierzmowaniu. W Starym Testamencie namaszczano oliwą proroków, kapłanów i królów. Namaszczenie Jezusa jest wyjątkowe – Jego człowieczeństwo jest w pełni namaszczone Duchem Świętym. On jest poczęty z Ducha Świętego i zwycięża w swoim człowieczeństwie śmierć. Jednocząc się z namaszczonym Chrystusem, z Jego człowieczeństwem, zostajemy napełnieni Duchem Świętym, przyoblekamy się w „człowieka doskonałego”;
- ognia, który oznacza przekształcającą energię dzieł Ducha Świętego. Ogień przekształca wszystko, czego się dotyka. Jezus powiedział, że przyszedł ogień rzucić na ziemię (por. Łk 12, 49). Podczas Pięćdziesiątnicy Duch Święty udziela się apostołom pod postacią ognistych języków. Święty Paweł w jednym ze swoich listów pisze „Ducha nie gaście” (1 Tes 5, 19);
- obłoku i światła, które są nieodłączne w objawieniach Ducha Świętego. Obraz obłoku i światła pojawia się już w Starym Testamencie: gdy Mojżesz wstępował na górę Synaj podczas wędrówki Izraelitów przez pustynię. Duch Święty osłania Maryję, by poczęła i urodziła Jezusa (por. Łk 1, 35), obłok osłania Jezusa na Górze Przemienienia, jak i podczas Wniebowstąpienia;
- pieczęci, która jest symbolem bliskim namaszczenia. Pieczęć oznacza niezatarte znamię namaszczenia Duchem Świętym w sakramentach chrztu, bierzmowania oraz święceń. Z tego wynika zasada, że tych trzech sakramentów nie możemy powtarzać;
- ręki – gest ten od początków Kościoła oznaczał udzielanie Ducha Świętego;
- palca – o Jezusie czytamy, że wyrzucał palcem Bożym złe duchy (por. Łk 11, 20). Prawo Boże zostało według Biblii spisane na Synaju palcem Bożym (por. Wj 31, 18). Symbol ten pojawia się w hymnie Veni Creator Spiritus, gdzie Ducha Świętego nazywa się „palcem prawicy Ojca”;
- gołębicy – jest ona symbolem odrodzenia świata po potopie (por. Rdz 8, 8-12) i pod tym symbolem Duch Święty ukazuje się nad Jezusem, który po swoim chrzcie wychodzi z Jordanu (por. Mt 3, 16).
Materiały dodatkowe:
Paluch M. OP, Duch Święty w Biblii. Dodatek, [w:] szkolateologii.dominikanie.pl
Tenże, Duch Święty w Nowym Testamencie. Duch a głoszenie Jezusa, [w:] szkolateologii.dominikanie.pl
Tenże, Duch Święty w Nowym Testamencie. Pneumatologie, [w:] szkolateologii.dominikanie.pl
Tenże, Duch Święty w Nowym Testamencie. Pneumatologie cz. II, [w:] szkolateologii.dominikanie.pl
Tenże, Duch Święty w Nowym Testamencie. Synoptycy cz. I, [w:] szkolateologii.dominikanie.pl
Tenże, Duch Święty w Nowym Testamencie. Synoptycy cz. II, [w:] szkolateologii.dominikanie.pl
Tenże, Duch Święty w Nowym Testamencie. Św. Jan cz. I, [w:] szkolateologii.dominikanie.pl
Tenże, Duch Święty w Nowym Testamencie. Św. Jan cz. II, [w:] szkolateologii.dominikanie.pl
Tenże, Duch Święty w świadectwach Pisma Świętego – “ruah” , [w:] szkolateologii.dominikanie.pl
Tenże, Nowy Testament – podsumowanie. Jak objawiała się Trójca Święta?, [w:] szkolateologii.dominikanie.pl
Tenże, Pneumatologia w Nowym Testamencie. Podsumowanie, [w:] szkolateologii.dominikanie.pl
Tenże, Rozwój rozumienia roli Ducha Świętego w Starym Testamencie (I), [w:] szkolateologii.dominikanie.pl
Tenże, Rozwój rozumienia roli Ducha Świętego w Starym Testamencie (II), [w:] szkolateologii.dominikanie.pl
Tenże, Rozwój rozumienia roli Ducha Świętego w Starym Testamencie (III), [w:] szkolateologii.dominikanie.pl
Przybylski A., Duch Święty – Osoba czy energia?, [w:] m.niedziela.pl
Żebrowski G., Duch Święty osobą!, [w:] apologetyka.info.
