W. Kossak "Olszynka Grochowska" - fot. WIkimedia Commons
Czy podejmowanie walki w przegranej sprawie ma sens? A może nic nie jest stracone i jest jeszcze nadzieja? Przed tymi dylematami stawały pokolenia Polaków, przez co sama ofiara z życia stała się bardzo ważnym elementem w polskiej poezji patriotycznej. Z drugiej strony tragedie powstań powodowały zmianę strategii walki – odkładano broń i zakasywało się rękawy do codziennej pracy.
Tematyka śmierci jest nieodłącznym elementem każdej kultury. Nie ma w tym nic dziwnego – w aspekcie naturalnym dotyczy ona każdego z nas. Różnią się jednak jej okoliczności. Podczas burzliwej historii Polski ukształtował się w naszej literaturze motyw śmierci jako ofiary w imię wyższej sprawy. Motyw ten, z jednej strony chwalony przez patriotów, staje się niejako wciągnięty w sferę sacrum życia narodowego, z drugiej strony istnienie jego jest krytykowane jako coś niebezpiecznego i zgubnego dla Polski przez inne osoby miłujące swoją ojczyznę.
Hymn do miłości Ojczyzny
Do tematu umierania za ojczyznę powrócił Ignacy Krasicki w pełnym patosu Hymnie do miłości Ojczyzny. Wedle legendy wiersz został zainspirowany słowami starego wiarusa potrąconego przez tego biskupa.
Filolog klasyczny Jerzy Danielewicza wskazał zaś, że tekst ten jest parafrazą pieśni do Doskonałości Arystotelesa. Utwór ten był wygłoszony w 1774 roku podczas obiadu czwartkowego.
Święta miłości kochanej Ojczyzny,
Czują Cię tylko umysły poczciwe!
Dla ciebie zjadłe smakują trucizny,
Dla ciebie więzy, pęta nie zelżywe.
Kształcisz kalectwo przez chwalebne blizny,
Gnieździsz w umyśle rozkoszy prawdziwe.
Byle cię można wspomóc, byle wspierać,
Nie żal żyć w nędzy, nie żal i umierać.
Utwór ten pierwotnie powstał jako hymn Szkoły Rycerskiej. Do dziś podczas uroczystości przyjęcia na studia pierwszego roku podchorążowie odśpiewują tę pieśń zaraz po Gaudeamus igitur. Kontekst historyczny jest także i tu ważny – w obliczu doświadczenia pierwszego zaboru.
Warto jednak na zakończenie wrócić do tematu „śmierci jako budowy drogi”. Przywołajmy tutaj tekst modlitwy Narodowych Sił Zbrojnych z XX wieku, której autorem był ks. bp Henryk Strąkowski, który bardzo dobrze oddaje nadzieje, smutki, tragedie i marzenie partyzantów z tego ugrupowania:
Panie Boże Wszechmogący,
daj nam siłę i moc wytrwania
w walce o Polskę,
której poświęcamy nasze życie.
Niech z krwi niewinnie przelanej braci naszych,
pomordowanych w lochach gestapo i czeki,
niech z łez naszych matek i sióstr,
wyrzuconych z odwiecznych swych siedzib,
niech z mogił żołnierzy naszych,
poległych na polach całego świata,
powstanie Wielka Polska.
O Mario, Królowo Korony Polskiej,
błogosław naszej pracy i naszemu orężowi.
O spraw miłościwa Pani,
patronko naszych rycerzy,
by wkrótce u stóp Jasnej Góry i Ostrej Bramy
zatrzepotały polskie sztandary z Orłem Białym
i Twym wizerunkiem. Amen.
„Nikt nie ma większej miłości od tej, gdy ktoś życie swoje oddaje za przyjaciół swoich” (J 15, 13)
Ten tekst to jedynie fragment artykułu z najnowszego numeru Miesięcznika Adeste, który przygotowaliśmy po to, aby łatwiej było nam porozmawiać z Tobą o wierze – dlatego koniecznie napisz w komentarzu pod spodem, co myślisz o tym tekście i poruszonej w nim tematyce. A żeby zapoznać się z resztą tego artykułu, pobierz najnowszy, darmowy numer e-Miesięcznika Adeste.
