Już niedługo 31 października, a wraz z nim wysyp deklaracji katolików, że nie obchodzą Halloween. Z drugiej strony barykady – ludzie, którzy będą afiszować się przebraniem wiedźmy czy innego kostka, byle na złość wierzącym. Gdzieś po środku pojawią się jeszcze ci, którzy uważają ten dzień za niewinną zabawę. Czy ta coroczna awantura ma w ogóle rację bytu?
Katolickie korzenie Halloween
W pierwszej połowie VIII wieku papież Grzegorz III przeniósł obchody ku czci wszystkich świętych z maja na 1 listopada. Następnie Grzegorz IV rozszerzył celebrację tego święta na całe cesarstwo. Kolejnym krokiem było ustanowienie obchodów uroczystości Wszystkich Świętych w całym Kościele przez papieża Jana XI w 935 roku. Ów papież zarządził również świętowanie już wigilii tejże uroczystości. I tu dochodzimy do wyjaśnienia, skąd wzięło się Halloween. Otóż w języku angielskim dzień Wszystkich Świętych to „All Hallows Day”, a wigilia tego święta – „All Hallows’ Eve”, skąd już blisko do zbitki wyrazowej Hallowe’en. Od samego początku Halloween to katolicka celebracja wigilii uroczystości Wszystkich Świętych.
Co z tym Samhain?
W wielu miejscach można spotkać się z informacją, że Halloween swój początek wzięło od irlandzkiego święta ostatniego dnia roku i celebracji sprawowanych przez tamtejszych druidów, skąd mają się wywodzić wszystkie makabryczne elementy Halloween. Ile w tym prawdy? Raczej niewiele, o ile w ogóle. Krwawe zwyczaje druidów zostały zakazane w czasie podboju tamtych regionów przez Rzym. Wśród tamtejszej ludności pozostał zwyczaj celebracji nowego roku właśnie 1 listopada. Czy Kościół schrystianizował Samheim? Czy to po prostu zbieg okoliczności, że te święta wypadają w tym samym terminie? Po przeczytaniu iluś artykułów na ten temat mam wrażenie, że odpowiedź zależy wyłącznie od tego, którą wersję tej historii popiera dany historyk. Co więcej, bardzo prawdopodobna jest teza, że powiązanie Halloween z pogaństwem jest dziełem… protestantów.
Amerykanizacja kultury
W każdym razie obecna forma znanego nam zsekularyzowanego Halloween przyszła ze Stanów Zjednoczonych i jest efektem pomieszania wielu zwyczajów obchodzenia tego dnia, pochodzących m.in. ze wspomnianej wcześniej Irlandii, a także Francji czy Anglii. Sposób świętowania 31 października w obecnym kształcie wykrystalizował się dopiero w XIX wieku właśnie w Ameryce i przez długi czas nie był znany w Europie. Może to być drugi powód (oprócz pierwszego, jak już wiemy błędnego, twierdzenia, że Halloween jest niekatolickie) niechęci do tego dnia, ponieważ każde święto przejęte ze Stanów Zjednoczonych, szczególnie w swej skomercjalizowanej formie (vide Walentynki), budzi poniekąd słuszny opór dla wprowadzenia go w Polsce.
Jak zatem świętować?
Skoro już wiemy, że Halloween to nic innego jak wigilia uroczystości Wszystkich Świętych, nic nie stoi na przeszkodzie, żeby jako katolicy włączyć się w obchody tego dnia. „Cóż więc zatem, autorko? Mam się przebrać za kościotrupa i chodzić po sąsiadach, prosząc o cukierki?”, można by z oburzeniem zapytać. Otóż nie, wręcz przeciwnie. Parafrazując: „Make Halloween catholic again” (uczyńmy Halloween z powrotem katolickim). Co można zrobić? Iść na mszę świętą, zapoznać się z żywotami świętych (w końcu to ich uroczystość), zorganizować dla dzieci bal wszystkich świętych (co się zresztą już w wielu parafiach i katolickich szkołach dzieje). A co z kościotrupami i straszeniem śmiercią? Cóż… czy jest lepszy dzień na refleksję o rzeczach ostatecznych człowieka?
Czy katolik może…?
Odpowiadając na pytanie postawione w tytule, czy katolik może obchodzić Halloween: owszem, może. W końcu to będzie świętowanie niczego innego, jak wigilii uroczystości Wszystkich Świętych. Czy musi? Nie musi. W 1955 roku papież Pius XII zniósł i wigilię, i oktawę. Ciekawym jest zjawisko, że owa wigilia w pewnym sensie przetrwała w mocno zmienionej i skomercjalizowanej formie „strasznych” zabaw. A oktawa? Dalej przez pierwsze osiem dni listopada za nawiedzenie grobów można uzyskać dla zmarłych odpust zupełny. Co do 31 października, chyba czas przypomnieć, kto to wszystko wymyślił, i przywrócić bardziej katolicką formę obchodów tego dnia.
Korzystałam głównie z:
Wells Ch., The Catholic roots of Halloween, the Vigil of All Saints’ Day, [w:] vaticannews.va.
Halloween: Its Origins and Celebration [w:] www.ewtn.com.
Thompson A., The Catholic Origins of Halloween [w:] www.ucatholic.com.
