Poprzednie rozważania zakończyliśmy na tym, że Duch Święty w sposób szczególny działa w Kościele. Teraz przyszła pora opowiedzieć coś więcej na temat samego Kościoła. Ten temat zajmie nam kilka artykułów, ale myślę, że ze względu na specyficzny i trudny dla Kościoła czas, w jakim żyjemy, nie wyda się Wam to nużące.
Na samym początku warto przytoczyć porównanie wyjątkowo ważne dla zrozumienia, czym jest Kościół. Światłością świata jest Chrystus, a Kościół jest jak Księżyc. Jego zadaniem jest odbijać światło Chrystusa. To Duch Święty jest źródłem świętości Kościoła; Kościół nie jest sam z siebie święty.
Dlaczego mówimy, że wierzymy w Kościół, skoro Kościół to nie Bóg?
Wiara w Kościół jest nieodłączna od wiary w Trójcę, od której Kościół pochodzi, ale wyrażamy ją w łacińskiej wersji wyznania wiary inną formułą. Odróżnia ona wiarę w Boga od wiary w Jego dzieło, jakim jest Kościół. Mówimy: „credo in Deum”, ale „credo Eclessiam”.
Co znaczy słowo „Kościół”?
Słowo „Kościół”, z języka greckiego ekklesia, oznacza „zwołanie, zgromadzenie ludu”. Pojęcie to występuje już w Starym Testamencie, określając na przykład zgromadzenie pod górą Synaj. Kościół uznaje się za spadkobiercę tamtej wspólnoty. Dla chrześcijan słowo „Kościół” może być rozumiane na trzy sposoby: wspólnota liturgiczna, wspólnota lokalna wierzących oraz powszechna (obejmująca cały świat) wspólnota wierzących.
Jakie są symbole Kościoła?
Kościół jest przedstawiany za pomocą kilku obrazów i symboli, które wyrażają ideę ludu Bożego. Idea ta jest podstawowa w rozumieniu Kościoła. Bywa on porównywany do owczarni, której pasterzem jest Chrystus Pan; do roli uprawnej, na której rośnie oliwne drzewo, którego korzenie sięgają patriarchów Starego Testamentu, lub winnicy, gdzie winoroślą jest Chrystus udzielający swojego życia członkom Kościoła porównanym do pędów; do budowli Bożej (rozumianej niekiedy jako świątynia, ale też rodzina), gdzie Chrystus jest kamieniem węgielnym (por. Ef 2, 19-22); do matki; „górnego/niebieskiego Jeruzalem”; Oblubienicy Baranka.
Kiedy powstał Kościół?
Kościół został objawiony wraz z zesłaniem Ducha Świętego w Dniu Pięćdziesiątnicy. Na końcu czasów zostanie chwalebnie dopełniony, czyli zajaśnieje chwałą Chrystusa. Natomiast był przygotowywany od początku świata poprzez różne etapy pośrednie w historii ludu Izraela. Naród wybrany był znakiem przyszłego zjednoczenia wszystkich narodów. Pierwsi chrześcijanie mówili, że świat został stworzony ze względu na Kościół. Jak to rozumieć? Bóg stworzył świat ze względu na komunię ludzi z Chrystusem, a ta komunia realizuje się przez Kościół.
Można powiedzieć, że Kościół to reakcja Boga na chaos spowodowany przez grzech pierworodny. Jest to zgromadzenie ludzi w odpowiedzi na zniszczenie ich jedności z Bogiem i wzajemnej komunii między sobą.
Od kogo pochodzi Kościół?
Już wspominaliśmy, że Kościół jest dziełem Bożym. Początek Kościoła pochodzi od Chrystusa. Zapoczątkował On na ziemi swoje królestwo, które jest obecne już teraz „w misterium”. Jezus nadał zapoczątkowanej przez siebie wspólnocie strukturę, która będzie trwała aż do całkowitego wypełnienia się królestwa (paruzji). Dokonał tego przez wybranie dwunastu apostołów z Piotrem na czele.
Kościół zrodził się z całkowitego daru Chrystusa dla naszego zbawienia. Można powiedzieć, że zrodził się on z boku Chrystusa, jak Ewa zrodziła się z boku Adama. „Znakiem tego początku i wzrastania [Kościoła] jest krew i woda wypływające z otwartego boku Jezusa ukrzyżowanego” (Sobór Watykański II, Lumen gentium, 3). „Albowiem z boku umierającego na krzyżu Chrystusa zrodził się przedziwny sakrament całego Kościoła” (Sobór Watykański II, Sacrosanctum Concilium, 5). Jak Ewa została utworzona z boku śpiącego Adama, tak Kościół narodził się z przebitego serca Chrystusa, który umarł na krzyżu (por. św. Ambroży, Expositio Evangelii secundum Lucam, 2, 85-89: PL 15, 1583-1586).
Jakie są cechy Kościoła?
Kościół jest zwołaniem wszystkich ludzi do zbawienia, dlatego ze swojej natury jest misyjny. Duch Święty obdarza Kościół rozmaitymi darami hierarchicznymi i charyzmatycznymi i przy ich pomocy nim kieruje. Kościół osiągnie swoją pełnię dopiero w chwale niebieskiej. Dokona się to przez przejście ciężkich prób. Kościół to rzeczywistość pełna paradoksów. Jest zanurzony w historii, ale jednocześnie ją przekracza. Tylko dzięki wierze można w nim dostrzec oprócz rzeczywistości ziemskiej także tę duchową.
Jezus ustanowił Kościół jako organizm widzialny. Posiada on kilka cech: jest społecznością wyposażoną w strukturę hierarchiczną i mistycznym Ciałem Chrystusa. Jest zgromadzeniem widzialnym i jednocześnie wspólnotą duchową. Mimo że cały czas jest Kościołem ziemskim, już posiada dobra niebieskie. Jak widzimy, w Kościele łączą się elementy ludzkie i boskie.
To wszystko, co w Kościele widzialne i doczesne, ma za zadanie prowadzić ku temu, co wieczne i niewidzialne, a to, co ludzkie – ku temu, co boskie. Jeśli jakaś doczesna, ludzka, widzialna rzeczywistość Kościoła nie dość dobrze prowadzi ku temu, co boskie, ku zjednoczeniu z Bogiem (np. w danej epoce czy kulturze), Kościół taką rzeczywistość reformuje, zmienia, dostosowuje, by była bardziej odpowiednia dla swojego celu.
Do istoty Kościoła należy to, że „jest on […] ludzki i jednocześnie Boski, widzialny i wyposażony w dobra niewidzialne, żarliwy w działaniu i oddany kontemplacji, obecny w świecie, a jednak pielgrzymujący. Wszystkie te właściwości posiada w taki mianowicie sposób, że to, co ludzkie, jest podporządkowane Bożemu i skierowane do Bożego, widzialne do niewidzialnego, życie czynne do kontemplacji, a to, co doczesne – do miasta przyszłego, którego szukamy” (Sobór Watykański II, Sacrosanctum Concilium, 2).
„O pokoro! O wzniosłości! Namiocie Kedaru i sanktuarium Boga; mieszkanie ziemskie, królewski zamku; domu z gliny i królewska komnato; śmiertelne ciało i świątynio światła; w końcu, przedmiocie pogardy dla pysznych i oblubienico Chrystusa! Smagła jesteś, ale piękna, córo jerozolimska; a chociaż zmęczenie i boleść długiego wygnania czynią cię wybladłą, to jednak zdobi cię wdzięk niebieski” (św. Bernard z Clairvaux, In Canticum sermones, 27, 14: PL 183, 920 D).
Jaki jest cel Kościoła?
Celem Kościoła jest zjednoczenie ludzi z Bogiem. To temu zjednoczeniu służą sakramenty. Ostatecznie można powiedzieć, że celem Kościoła jest świętość. Cała struktura Kościoła jest całkowicie podporządkowana świętości członków Kościoła (por. Jan Paweł II, list apostolski Mulieris dignitatem, 27).
Maryja jako wzór świętości jest typem (modelem) Kościoła, ponieważ wyprzedziła nas dzięki działaniu uprzedzającej łaski Bożej w zjednoczeniu z Bogiem.
Dlaczego Kościół jest nazywany sakramentem zbawienia?
Sobór Watykański II nazywa Kościół sakramentem zbawienia. „Kościół jest w Chrystusie jakby sakramentem, czyli znakiem i narzędziem wewnętrznego zjednoczenia ludzi z Bogiem i jedności całego rodzaju ludzkiego” (Lumen gentium, 1). Co to oznacza? Grecki termin mysterion jest na język łaciński tłumaczony dwojako: mysterium i sacramentum. Słowo „sakrament” pochodzące od sacramentum wyraża dokładniej znak ukrytej rzeczywistości zbawienia, wskazanej przez termin mysterium. Ostatecznie sam Chrystus jest tajemnicą zbawienia. On działa w sakramentach Kościoła. Przez nie Duch Święty rozlewa łaskę Chrystusa – Głowy w Kościele. Kościół rozdziela więc łaskę niewidzialną, dlatego może być nazwany sakramentem.
Kościół za swój główny cel ma jedność ludzi z Bogiem. Z niej wynika jedność rodzaju ludzkiego, dlatego można powiedzieć, że Kościół jest także jej sakramentem. Ponieważ Kościół na ziemi nie osiągnął jeszcze swojej pełni i chwały, jest on nie tylko znakiem tej jedności, ale także jej narzędziem, bo jego działanie ma ku niej prowadzić. Dlatego Katechizm mówi, że Kościół jest jednocześnie drogą i celem Bożego zamysłu. Jest on przede wszystkim narzędziem Chrystusa.
