Marinus van Reymerswaele, "Przypowieść o nieuczciwym rządcy", ok. 1540
„I pochwalił Pan przewrotnego włodarza, że roztropnie uczynił. Albowiem synowie tego świata roztropniejsi są wśród podobnych sobie niż synowie światłości” (z Ewangelii; Łk 16, 8).
Ósma niedziela po Zesłaniu Ducha Świętego
2. klasy, szaty zielone
Link do czytań na dziś: [KLIK]
Święty Tomasz z Akwinu, doktor Kościoła, dominikanin:
Czy roztropność może być w grzeszniku?
„1. Wydaje się, że tak. Mówi bowiem Pan Jezus: »Synowie tego świata roztropniejsi są w rodzaju swoim niż synowie światłości«. Otóż synowie tego świata to grzesznicy, a wobec tego grzesznicy mogą być roztropni.
2. Wiara jest cnotą wyższego rzędu niż roztropność. Zatem wiara może być w grzesznikach, a wobec tego także i roztropność.
3. Według Etyki [Arystotelesa – przyp. red.], »najważniejszą czynnością roztropności jest dobrze radzić«. Otóż wielu grzeszników jest dobrymi w radzie. Z tego wniosek, że wielu grzeszników posiada roztropność.
Z drugiej jednak strony filozof [Arystoteles – przyp. red.] wyraża się: »nie jest możliwe, by człowiek roztropny nie był zarazem dobry«. A ponieważ żaden grzesznik nie jest dobry, zatem żaden grzesznik nie jest roztropny”.
Odpowiedź
„Wszystko zależy tu od tego, jak pojmuje się roztropność. Jest bowiem roztropność fałszywa, czyli cecha zła podobna do roztropności. Roztropnym jest człowiek, który dobrze stosuje czynności dla osiągnięcia dobrego celu. Jeśli zatem ktoś ma na oku cel zły i dla jego osiągnięcia używa środków, którymi może go osiągnąć, jego roztropność jest fałszywa, jako że to, co sobie założył jako cel, nie jest dobrym prawdziwie, lecz tylko wydaje się dobrym. Tak na przykład mówimy, że jakiś złoczyńca jest »dobrym« złoczyńcą, np. złodziejem, ponieważ przez podobieństwo do dobrych ludzi jest on roztropnym w stosowaniu dróg do celu, ale złego.
O takiej to roztropności wyraża się Apostoł: »roztropność ciała to śmierć«. Jest też roztropność prawdziwa, ale niepełna. Prawdziwa, bo wynajduje właściwe drogi do celu rzeczywiście dobrego. Jest jednak niepełna z dwu powodów:
1. Jeśli dobro, jakie przyjmuje za cel, nie jest wspólnym celem całości ludzkiego życia, lecz jakiegoś specjalnego działu życia, np. gdy ktoś wynajduje drogi stosowne w kupiectwie lub żeglarstwie, jest roztropnym kupcem lub żeglarzem.
2. Jeśli zawodzi w swym głównym akcie, np. gdy kto dobrze radzi i poprawnie rozsądza, nawet w tym, co dotyczy całości życia, ale zawodzi w skuteczności nakazu.
Trzecia roztropność jest zarówno prawdziwa jak i pełna, bo poprawnie radzi, rozsądza i nakazuje w tym, co dotyczy celu całości życia. I ta tylko jest wprost roztropnością. Otóż taka roztropność nie może mieć miejsca w grzesznikach. Pierwsza, fałszywa, jest tylko u grzeszników. Drugą, rzeczywistą, ale niepełną, mogą mieć i dobrzy i źli, zwłaszcza jeśli jest niepełna z powodu wąskości celu, ponieważ niepełna z powodu wadliwości w głównej czynności jest tylko u złych”.
Adnotacja 1
„Te słowa Pana Jezusa odnoszą się do pierwszego typu roztropności. Dlatego nie powiedział po prostu, że są roztropni, lecz że są roztropni »w rodzaju swoim«”.
Adnotacja 2
„Istota wiary polega tylko na poznaniu, ale nie na poprawności woli w stosunku do dobrych uczynków. Natomiast roztropność polega na porządku dążeń. […]”
Adnotacja 3
„Oczywiście, grzesznicy mogą sobie radzić, jeśli chodzi o cel zły lub w jakichś poszczególnych sprawach życia. Natomiast w sprawach dobrego celu całości życia nie są w pełni zaradni, ponieważ rady nie doprowadzają do skutku. Nie ma więc w nich roztropności, bo ta prowadzi tylko do dobra. Co w nich jest, to, według filozofa, przyrodzona przemyślność w dobrym lub złym lub przebiegłość, która odnosi się do zła, a którą nazwaliśmy roztropnością fałszywą lub roztropnością ciała”.
(Summa Teologiczna, tom 17, Roztropność, zagadnienie 47, art. 13)
