Kościół katolicki czci Czternastu Świętych Wspomożycieli. Są to święci i święte znani z tego, że niosą szczególną pomocy w różnego rodzaju chorobach. Należy do nich także św. Błażej, który jako patron cierpiących na bóle gardła i schorzenia dróg oddechowych jawi się jako duchowa szczepionka w czasie pandemii. Dlatego szczególnie w tym czasie warto wypraszać jego wstawiennictwo.
Samo znaczenie imienia „pochodzi od łacińskiego słowa Blasii, które oznaczało nazwę rodu. Wywodzi się ono od przezwiska »blasio«, czyli »sepleniący« (blaesus). W Polsce najstarsze zapiski tego imienia datowane są na 1206 rok i formę Blasius. Pod koniec XIII stulecia imię pojawiło się jeszcze pod postacią Błaż (1288). W 1310 roku powstała forma znana do dziś, czyli Błażej” (Święty Błażej – święty od gardła, [w:] parafia.chlapowo.pl).
Życiorys
Niewiele wiemy na temat samej biografii św. Błażeja, choć otaczany jest on wielką czcią. Większość faktów o jego życiu czerpiemy z legend, a najwięcej informacji o tym świętym pozostawili Jakub de Voragine w Złotej legendzie oraz ks. Piotr Skarga w Żywotach świętych.
Sam Błażej pochodził z Cezarei Kapadockiej, ojczyzny św. Bazylego Wielkiego, św. Grzegorza z Nazjanzu, św. Grzegorza z Nyssy, św. Cezarego. Było to ówczesne centrum chrześcijaństwa.
Urodził się w III wieku w mieście Sebaste w Armenii (obecnie Sivas w Turcji). Wychowany został w chrześcijańskiej rodzinie. Studiował filozofię, a potem został lekarzem. Znany ze swego przykładnego życia, został wybrany przez lud na biskupa. Mimo niechęci do przyjmowania zaszczytów rozpoczął posługę duszpasterską. Podczas prześladowań za cesarza Licyniusza (306–323 r.) schronił się w jaskini, w której prowadził życie pustelnicze, w dalszym ciągu zarządzając swoją diecezją (por. Voragine de J., Złota legenda, 2000, s. 159-160, por. Skarga P., Żywoty wszystkich świętych Pańskich na wszystkie dni roku, 1910, s. 27-28).
W pewnym momencie ktoś jednak doniósł o miejscu jego kryjówki. Został aresztowany i osadzony w więzieniu, gdzie umacniał chrześcijan duchowo, zachęcając ich mężnego wytrwania w wierze (por. Zalewski W., Święci na każdy dzień, 1998, s. 84).
Więzienie
Gdy wierni dowiedzieli się o miejscu przebywania biskupa Błażeja, od razu zaczęli przychodzić do niego, przynosząc dzieci i ludzi cierpiących, których pocieszał oraz błogosławił. Wielu z nich też uzdrowił (por. Święty Błażej, biskup i męczennik, [w:] parafiapruszcz.x.pl), co ukazuje następujące świadectwo: „Między innym przyniosła pewna matka swego małego synka, któremu ość rybia uwiązłszy w gardle, groziła niechybną śmiercią. Będąc bliską rozpaczy, zawołała: »Panie, pomóż memu dziecku, bo umrze«. To rzekłszy, złożyła umierające dziecko u stóp Świętego. Biskup tedy ukląkłszy, pomodlił się i dziecko w Imię Jezusa uzdrowił” (Żywot świętego Błażeja, biskupa i Męczennika, [w:] ruda-parafianin.pl).
Pomimo gróźb i namów do odstępstwa od wiary, płynących ze strony namiestnika Agricolausa, biskup cierpliwie znosił tortury (Św. Błażej, [w:] niedziela.pl).
„Namiestnik skazał go na śmierć przez utopienie. Legenda mówi, że wyrwał się żołnierzom, którzy zaprowadzili go na brzeg. Pobiegł przez wodę, ledwo dotykając powierzchni. Święty Błażej stał na drugim brzegu z promienną, świetlistą twarzą, kiedy go powtórnie dopadli. Nie bronił się. Po raz ostatni zaprowadzono go na śmierć” (Dzień św. Błażeja, [w:] swieta.biz.pl). Ostatecznie około roku 316 święty został stracony przez ścięcie mieczem (por. Święty Błażej, biskup i męczennik…).
Przysłowia
Popularność świętego wśród ludu była tak wielka, że związane z nim przysłowia weszły do tak zwanej mądrości ludowej. Najbardziej znane powiedzenia, w których występuje św. Błażej, to: „Deszcz na świętego Błażeja – słaba wiosny nadzieja” i „Gdy śnieg na świętego Błażeja, pogodna będzie Wielka Niedziela” (Święty Błażej – gardła zagrzej!, [w:] przewodnik-katolicki.pl).
Kult
Kult świętego Błażeja rozpowszechnił się najpierw w Kościele wschodnim. Później, w okresie wypraw krzyżowych, kult ten rozkrzewił się również na Zachodzie. Dowodzi tego pojawienie się w Europie miejsc kultu w Schwarzwaldzie (Sankt Blasien), Moguncji, Trewirze, Lubece oraz Dubrowniku (por. Święty Błażej, biskup i męczennik…).
W tym ostatnim mieście, położonym w Chorwacji, jego kult pozostaje szczególnie żywy. Legenda głosi, że św. Błażej obronił Dubrownik. Ukazał się bowiem podczas snu miejscowemu proboszczowi, ostrzegając przed atakiem Wenecjan. W efekcie ogłoszono alarm i rozpoczęto przygotowania do obrony, a sama flota wenecka wycofała się, widząc, że miasto jest gotowe, by odeprzeć atak. Krótko po tym epizodzie ogłoszono św. Błażeja patronem miasta. Od X wieku dzień jego narodzin dla nieba obchodzony jest jako wielka uroczystość, a zarazem rocznica cudownej obrony przed Wenecjanami. Z tej okazji oznajmiano nawet amnestię dla mniej groźnych przestępców, zaś skazani na banicję mogli na sviatogo Vlaha odwiedzać miasto.
W katedrze w Dubrowniku od roku 1026 przechowywane są relikwie świętego: ręka, noga i głowa (por. Dziś wspomnienie liturgiczne św. Błażeja – patrona chorób gardła [w:] ekai.pl). Natomiast w głównym ołtarzu kościoła św. Błażeja na Placu Luža znajduje się piętnastowieczna figura wykonana z pozłacanego srebra, przedstawiająca świętego z makietą miasta sprzed wielkiego trzęsienia ziemi w 1667 roku (por. Kościół św. Błażeja w Dubrowniku, [w:] pl.wikipedia.org).
Czczony jest przede wszystkim jako patron od chorób gardła, co znalazło wydźwięk w Rytuale rzymskim i innych rytuałach, także w polskim. Znajdujemy w nich formuły na poświęcenie świec zwanych błażejkami. Ponadto w dzień jego wspomnienia w liturgii błogosławiono także chleb, wino, wodę i owoce, które podawano chorym na gardło (por. Święty Błażej, biskup i męczennik…).
W liturgii godzin przeznaczonej na dzień jego narodzin dla nieba możemy zapoznać się z fragmentem kazania św. Augustyna wygłoszonego z racji święceń biskupich, w którym kaznodzieja mówi o potrzebie cierpienia pasterza za swoje owce. Tekst ten odnosi się do osoby wspominanego patrona, który jako dobry pasterz cierpiał i oddał swoje życie w ofierze swoich diecezjan (por. Liturgia godzin, t. III, 1987, s. 1103–1104).
Patron
Oprócz tego, że wiemy już, że św. Błażej jest patronem od bólu gardła, „uważany jest [także] za patrona wielu zawodów: lekarzy, przemysłu wełniarskiego, handlarzy wełną, szewców, krawców, tkaczy, garbarzy, sztukatorów, piekarzy, murarzy, kapeluszników, muzykantów, wzywamy go w przypadku bólu gardła, kaszlu, »chorób św. Błażeja«, krwotoków, wrzodów, kolek, bólu zębów, w przypadku zarazy, modlimy się do niego o dobrą spowiedź; jest też opiekunem zwierząt domowych i koni, a także jednym ze »świętych od pogody«, zapobiega szkodom wyrządzonym przez wiatr” (Święty Błażej, biskup i męczennik…).
Ikonografia
Święty Błażej przedstawiany jest „najczęściej w stroju biskupa, uzdrawiającego chłopca, a także z ptakami przynoszącymi mu jedzenie w dziobach, z wilkiem i głową świni, ze świecami skrzyżowanymi w rękach oraz ze zgrzebłem, którym zdzierano mu skórę w czasie tortur” (Życiorys św. Błażeja [w:] imiona.net.pl).
Obrzęd na dzień św. Błażeja
Raz w roku, w dzień wspomnienia św. Błażeja, w tradycji Kościoła ma miejsce błogosławieństwo gardeł. Obecnie już w nielicznych parafiach kultywuje się ten piękny zwyczaj, choć parę razy w życiu miałem okazję uczestniczyć w takim obrzędzie.
Następuje ono po samej Eucharystii. Na początku kapłan odmawia modlitwę błogosławieństwa świec: „Wszechmogący, wieczny Boże, Ty stworzyłeś cały świat. Z miłości zesłałeś nam swojego Syna, Jezusa Chrystusa, narodzonego z Maryi Dziewicy, aby leczył nasze choroby duszy i ciała. Dając świadectwo wiary, święty Błażej, chwalebny biskup, zdobył palmę męczeństwa. Ty, Panie, udzieliłeś mu łaski leczenia chorób gardła. Prosimy Cię, pobłogosław te świece i spraw, aby wszyscy wierzący za wstawiennictwem świętego Błażeja zostali uwolnieni od chorób gardła i wszelkiego innego niebezpieczeństwa i zawsze mogli Tobie składać dziękczynienie. Przez Chrystusa, Pana naszego” (Św. Błażej na ból gardła, [w:] kosciol.wiara.pl).
Potem wierni podchodzą do stopnia ołtarza. Kapłan w tym czasie, trzymając na krzyż wokoło gardła zapalone świece, wypowiada następujące słowa: „Za wstawiennictwem świętego Błażeja, biskupa i męczennika, niech Bóg zachowa cię od choroby gardła i wszelkiej innej dolegliwości. W imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego” (tamże).
Warto też zaznaczyć, że „przedsoborowy Rytuał Rzymski zawierał specjalne formuły święcenia w dzień św. Błażeja nie tylko świeczek, ale również owoców – najczęściej jabłek – chleba, wina oraz wody. Podawano je później, stosownie do potrzeb, chorym uskarżającym się na bóle gardła. Może doczekamy się powtórnego upowszechnienia tego zapomnianego rytuału?” (Święty Błażej – gardła zagrzej!…).
Modlitwa
Kiedy piszę ten tekst, w Polsce rozpoczęło się szczepienie na koronawirusa. Myślę, że warto współcześnie pomyśleć nie tylko o zdrowiu ciała, ale także o duchowym wymiarze człowieczeństwa – szczepionce, jaką jest modlitwa przez wstawiennictwo św. Błażeja: „Wszechmogący Boże, za wstawiennictwem Świętego Błażeja, męczennika, wysłuchaj prośby Twojego ludu i spraw, abyśmy cieszyli się pokojem w życiu doczesnym i otrzymali pomoc do osiągnięcia życia wiecznego” (Liturgia godzin, t. III, s. 1104).