Ostatnio mówiliśmy o trzech cechach należących do istoty Kościoła: jedności, świętości i powszechności. Dzisiaj przyszła pora na omówienie czwartej z nich: apostolskości. Znajdzie tu swoje miejsce także rozważanie na temat hierarchiczności Kościoła i roli wiernych świeckich w jego misji w świecie.
Słowo „apostolski” pochodzi od greckiego apostoloi, co oznacza: posłani. Kościół apostolski to zatem przede wszystkim Kościół posłany do świata z Dobrą Nowiną – Ewangelią, Kościół misyjny. W misyjnym posłaniu Kościoła uczestniczą wszyscy jego członkowie na różny sposób. Powołanie chrześcijanina jest ze swojej natury powołaniem do apostolstwa (por. KKK 863). Skuteczność apostolstwa zależy od żywego zjednoczenia z Chrystusem, ponieważ to właśnie On, posyłając swoich uczniów z Ewangelią na krańce świata, jest źródłem i początkiem całego apostolstwa Kościoła.
Dlaczego możemy Kościół nazywać apostolskim?
Kościół może mówić o sobie, że jest apostolski, ponieważ został oparty na fundamencie apostołów, zachowuje i przekazuje z pomocą Ducha Świętego nauczanie przejęte od apostołów, a także jest nadal prowadzony, uświęcany i nauczany przez apostołów dzięki ich następcom (kolegium biskupów w jedności z papieżem).
Jezus powołuje swoich apostołów, aby posłać ich na głoszenie nauki (por. Mk 3, 13-14; J 20, 21; Mt 10, 40). Jezus włącza ich do misji, którą otrzymał od Ojca. Nie mogą oni uczynić niczego bez Niego. W misji apostołów wyróżniamy dwa elementy: nieprzekazywalny i przekazywalny. Nieprzekazywalny to bycie świadkami zmartwychwstania Chrystusa i fundamentami Kościoła. W ten sposób w sensie ścisłym mogą o sobie powiedzieć tylko konkretne, historyczne osoby. Istnieje też element przekazywalny: Jezus obiecał być z Kościołem i z apostołami aż do skończenia świata. „Boskie posłannictwo, powierzone przez Chrystusa Apostołom, trwać będzie do końca wieków, ponieważ Ewangelia, którą mają przekazywać, jest dla Kościoła po wszystkie czasy źródłem całego jego życia. Dlatego Apostołowie zatroszczyli się o to, by ustanowić swych następców” (Sobór Watykański II, Lumen gentium, 20).
„Aby powierzona im misja była kontynuowana po ich śmierci, bezpośrednim swoim współpracownikom przekazali, jak w testamencie, zadanie prowadzenia dalej i umacniania rozpoczętego przez siebie dzieła, zalecając im czuwanie nad całą trzodą, w której Duch Święty ich umieścił, aby byli pasterzami Kościoła Bożego. Ustanowili więc takich mężów, a następnie zarządzili, aby gdy tamci umrą, posługiwanie ich przejęli inni doświadczeni mężowie” (tamże; por. św. Klemens Rzymski, Epistula ad Corinthios, 42; 44).
Zgodnie z nauczaniem Kościoła biskupi stali się następcami apostołów z ustanowienia Bożego.
Kto to jest wierny Kościoła?
Sobór Watykański II podaje następującą definicję wiernego Kościoła: „Wiernymi są ci, którzy przez chrzest wszczepieni w Chrystusa, zostali ukonstytuowani Ludem Bożym i stawszy się z tej racji na swój sposób uczestnikami kapłańskiej, prorockiej i królewskiej misji Chrystusa, zgodnie z własną pozycją każdego, są powołani do wypełniania posłania, jakie Bóg powierzył Kościołowi w świecie” (Sobór Watykański II, Lumen gentium, 8).
Wszyscy wierni w Kościele są równi co do godności i działania. Wszyscy współpracujemy w budowaniu Ciała Chrystusa, wypełniając różne zadania.
Skąd wynika hierarchiczna struktura Kościoła?
Głoszenie Ewangelii nigdy nie jest czynione samotnie, w sposób wyizolowany. Nikt nie może sam dać sobie tej misji. Działanie apostoła – posłanego wynika z mocy i autorytetu tego, który go posłał: Chrystusa.
Nikt nie może sam udzielić sobie łaski. Ten fakt zakłada istnienie szafarzy. Tu i w wyborze Dwunastu przez Jezusa należy szukać korzeni hierarchiczności Kościoła. Otrzymują oni (biskupi i prezbiterzy) od Jezusa misję i władzę działania in persona Christi, a diakoni posłanie służenia ludowi Bożemu podczas liturgii, w głoszeniu Słowa i caritas w komunii z biskupem i jego prezbiterami.
Tradycja Kościoła nazywa tę posługę „sakramentalną”. Jest ona przekazywana za pośrednictwem osobnego sakramentu: sakramentu święceń. Jest to kapłaństwo służebne. Szafarze są sługami Chrystusa (ministri), czyli przekazują Słowo i łaskę, które nie należą do nich samych.
Co oznacza termin „kolegialność”?
Do natury sakramentalnej posługi w Kościele należą jej kolegialność oraz charakter osobowy. Jezus, ustanawiając Dwunastu, wybiera ich razem i razem posyła. Mają zachowywać między sobą braterską jedność, która ma wzmacniać jedność całego Kościoła i obrazować jedność Trójcy Świętej.
Każdy biskup pełni posługę w ramach kolegium biskupiego, w komunii z biskupem Rzymu, a prezbiterzy w ramach swojej diecezji pod kierownictwem biskupa.
Co oznacza osobowy charakter posługi?
Każdy szafarz zostaje powołany jako konkretna osoba. Ponosi osobistą odpowiedzialność przed Tym, który go posłał. Z tego powodu, działając w osobie Jezusa, może używać formuł: „ja odpuszczam tobie grzechy…” czy „ja ciebie chrzczę…”.
Czym jest Kolegium Biskupów?
Jak wspomnieliśmy, Jezus, ustanawiając Dwunastu, nadał im formę kolegium. Szymon Piotr został ustanowiony Opoką Kościoła. Dokładnie takie jest znaczenie jego imienia. Jezus udzielił mu daru związywania i rozwiązywania, który współdzieli z nim także kolegium apostołów, które znajduje się z nim i jego następcami w jedności.
Jaka jest rola papieża w Kościele?
„Papież, Biskup Rzymu i następca św. Piotra, jest »trwałym i widzialnym źródłem i fundamentem jedności zarówno biskupów, jak rzeszy wiernych« (Sobór Watykański II, Lumen gentium, 23). »Biskup Rzymski z racji swego urzędu, mianowicie urzędu Zastępcy Chrystusa i Pasterza całego Kościoła, ma pełną, najwyższą i powszechną władzę nad Kościołem i władzę tę zawsze ma prawo wykonywać w sposób nieskrępowany« (Sobór Watykański II, Lumen gentium, 22; por. dekret Christus Dominus, 2; 9)” (KKK 882).
Jaką rolę pełni kolegium biskupów?
Kolegium biskupów również ma swoją władzę, ale tylko wówczas, gdy pozostaje w jedności z biskupem Rzymu. Kolegium biskupów samo w sobie jest także podmiotem najwyższej władzy nad Kościołem, ale może ją wykonywać jedynie za zgodą papieża. Wypełnia tę władzę uroczyście na soborze powszechnym. Sobór taki można uważać za odbyty tylko wtedy, gdy papież go zatwierdził lub przynajmniej przyjął.
Kolegium biskupów odzwierciedla aspekt różnorodności i powszechności Kościoła, a jego zgromadzenie pod jedną głową: papieżem – jedność całego Kościoła.
Jaką rolę pełnią pojedynczy biskupi?
„Poszczególni biskupi są widzialnym źródłem i fundamentem jedności w swoich Kościołach partykularnych” (Sobór Watykański II, Lumen gentium, 22).
Każdy biskup wyraża troskę o cały Kościół, dobrze zarządzając własną diecezją. Kościoły partykularne sąsiadujące ze sobą mogą tworzyć większe jednostki nazywane patriarchatami lub regionami. Biskupi z takich regionów mogą gromadzić się na synodach lub soborach lokalnych. Również konferencje biskupów mogą wnosić swój wkład w budowanie kolegialności.
Na czym polega misja nauczania?
Zadaniem biskupów jest przede wszystkim głoszenie Ewangelii. Mają oni szczególną misję nauczania wiary. Jezus udzielił swojemu Kościołowi uczestnictwa we własnej nieomylności (por. Łk 10, 16). Lud Boży trwa niezachwianie w wierze pod przewodnictwem tzw. żywego urzędu nauczycielskiego Kościoła, dzięki nadprzyrodzonemu zmysłowi wiary. Zadaniem urzędu nauczycielskiego Kościoła jest chronienie nauczania Kościoła przed wypaczeniami oraz zapewnienie mu możliwości wyznawania bez błędu autentycznej wiary. Chrystus udzielił pasterzom Kościoła charyzmatu nieomylności w dziedzinie wiary i moralności właśnie po to, by mogli wypełniać to zadanie.
Na czym polega nieomylność urzędu nauczycielskiego Kościoła?
„»Nieomylnością tą z tytułu swego urzędu cieszy się Biskup Rzymu, głowa Kolegium Biskupów, gdy jako najwyższy pasterz i nauczyciel wszystkich wiernych Chrystusowych, który braci swych umacnia w wierze, ogłasza definitywnym aktem naukę dotyczącą wiary i obyczajów… Nieomylność obiecana Kościołowi przysługuje także Kolegium Biskupów, gdy wraz z następcą Piotra sprawuje ono najwyższy Urząd Nauczycielski« (Sobór Watykański II, Lumen gentium, 25; Sobór Watykański I: DS 3074), przede wszystkim na soborze powszechnym. Gdy Kościół przez swój najwyższy Urząd Nauczycielski przedkłada coś »do wierzenia jako objawione przez Boga«(Sobór Watykański II, Dei verbum, 10) i jako nauczanie Chrystusa, »do takich definicji należy przylgnąć posłuszeństwem wiary« (Sobór Watykański II, Lumen gentium, 25). Taka nieomylność rozciąga się na cały depozyt Objawienia Bożego (por. Sobór Watykański II, Lumen gentium, 25)” (KKK 891).
„Boska asystencja jest także udzielona następcom Apostołów, nauczającym w komunii z następcą Piotra, a w sposób szczególny Biskupowi Rzymu, pasterzowi całego Kościoła, gdy – nie formułując definicji nieomylnej i nie wypowiadając się w »sposób definitywny« – wykonuje swoje nauczanie zwyczajne, podaje pouczenia, które prowadzą do lepszego zrozumienia Objawienia w dziedzinie wiary i moralności. Nauczaniu zwyczajnemu wierni powinni okazać »religijną uległość ich ducha« (Sobór Watykański II, Lumen gentium, 25), która różni się od uległości wiary, a jednak jest jej przedłużeniem” (KKK 892).
Na czym polega misja uświęcania?
Drugim zadaniem biskupa jest realizowanie misji uświęcania. Chodzi tu o sprawowanie sakramentów, modlitwę, pracę i posługę Słowa. Wypełniają je zarówno biskupi, jak i ustanowieni im do pomocy prezbiterzy.
Na czym polega misja rządzenia?
Trzecim zadaniem biskupa jest misja rządzenia powierzonym mu Kościołem. Misja ta obejmuje rady, zachęty i przykład, a także działanie na mocy autorytetu i władzy. Władza ta powinna być zawsze sprawowana w duchu służby, jak polecił to Jezus (por. Mk 10, 43-45).
„»Ta władza, którą w imieniu Chrystusa osobiście sprawują, jest własna, zwyczajna i bezpośrednia, choć jej wykonywanie kierowane jest w ostatecznej instancji przez najwyższą władzę Kościoła« (Sobór Watykański II, Lumen gentium, 27). Nie można jednak uważać biskupów za zastępców papieża, którego zwyczajna i bezpośrednia władza nad całym Kościołem nie przekreśla władzy biskupów, ale ją potwierdza i jej broni. Władza ta powinna być wykonywana w jedności z całym Kościołem pod przewodnictwem papieża” (KKK 895).
Biskupi powinni czerpać wzór władzy od przykładu Dobrego Pasterza. Oznacza to władzę ojcowską, która jest otwarta także na wysłuchanie swoich podwładnych i współczucie ich problemom. Biskup powinien być stale świadomy własnych słabości, co pozwoli mu na sprawowanie władzy w sposób pokorny.
Jaka jest rola świeckich w Kościele?
Świeckimi nazywamy wszystkich wiernych Kościoła, którzy nie należą ani do stanu duchownego, ani do prawnie ustanowionych zgromadzeń zakonnych. Każdy świecki na mocy swojego chrztu uczestniczy w misji kapłańskiej, prorockiej i królewskiej Chrystusa na swój sposób.
Zadaniem świeckich jest zajmowanie się sprawami świeckimi zgodnie z Ewangelią. Powinni je wypełniać, angażując się w sprawy społeczne, polityczne i ekonomiczne, przenikając je chrześcijańskim nauczaniem.
„Wierni świeccy zajmują miejsce w pierwszych szeregach Kościoła. Dla nich Kościół stanowi życiową zasadę społeczności ludzkiej. Dlatego to oni i przede wszystkim oni powinni uświadamiać sobie coraz wyraźniej nie tylko to, że należą do Kościoła, ale że sami są Kościołem, to znaczy wspólnotą wiernych żyjących na ziemi pod jednym przewodnictwem papieża oraz biskupów pozostających z nim w łączności. Oni są Kościołem” (Pius XII, Christifideles laici, 9).
Świeckich chrześcijan obejmuje obowiązek apostolstwa na mocy przyjętych przez nich sakramentów chrztu i bierzmowania. Mogą oni realizować go indywidualnie lub zjednoczeni w stowarzyszeniach. Bardzo często przekonujemy się, że bez zaangażowania świeckich katolików kościelne apostolstwo nie byłoby w pełni skuteczne.
W jaki sposób wierni świeccy uczestniczą w kapłańskiej misji Chrystusa?
Świeccy, ofiarując Bogu swoje uczynki, modlitwy i apostolstwo, pracę i wypoczynek, życie małżeńskie i rodzinne, swoje cierpienia i trudności, składają Bogu prawdziwe duchowe ofiary przez Jezusa Chrystusa. „Przeto czy jecie, czy pijecie, czy cokolwiek innego czynicie, wszystko na chwałę Bożą czyńcie” (1 Kor 10, 31).
Świeccy mogą także angażować się w liturgię, pełniąc niektóre posługi, zwłaszcza lektora i akolity.
W jaki sposób wierni świeccy uczestniczą w prorockiej misji Chrystusa?
Święty Tomasz z Akwinu mówił: „Pouczanie kogoś, by doprowadzić go do wiary, jest zadaniem każdego kaznodziei, a nawet każdego wierzącego” (Summa theologiae, III, 71, 4, ad 3).
Każdy świecki chrześcijanin ma za zadanie głosić Chrystusa świadectwem swojego życia oraz słowem. Taka ewangelizacja ma szczególny charakter i skuteczność, gdyż dokonuje się w zwykłych warunkach życia. „Tego rodzaju apostolstwo nie polega jednak na samym tylko świadectwie życia. Prawdziwy apostoł szuka okazji głoszenia Chrystusa również słowem, bądź to niewierzącym… bądź wierzącym” (Apostolicam actuositatem, 6; por. dekret Ad gentes, 15).
Świeccy posiadający odpowiednie kwalifikacje mogą wypełniać tę misję, angażując się w nauczanie katechezy, w głoszenie za pośrednictwem mediów czy w nauczanie teologii. Częścią wypełniania prorockiej misji świeckich jest również dzielenie się swoim zdaniem z pasterzami Kościoła: „Stosownie do posiadanej wiedzy, kompetencji i zdolności, jakie posiadają, przysługuje im prawo, a niekiedy nawet obowiązek wyjawiania swego zdania świętym pasterzom w sprawach dotyczących dobra Kościoła oraz – zachowując nienaruszalność wiary i obyczajów, szacunek wobec pasterzy, biorąc pod uwagę wspólny pożytek i godność osoby – podawania go do wiadomości innym wiernym” (KKK 907).
W jaki sposób wierni świeccy uczestniczą w królewskiej misji Chrystusa?
Królewska misja Chrystusa przejawia się przede wszystkim w wolności. Każdy chrześcijanin uczestniczy w niej, pokonując w sobie panowanie grzechu. „Ten, kto utrzymuje w karności swoje ciało i kieruje swoją duszą, nie pozwalając, by była ona niepokojona namiętnościami, jest panem siebie; słusznie może być nazwany królem, ponieważ umie panować nad samym sobą; jest wolny i niezależny oraz nie poddaje się w niewolę grzechu” (Św. Ambroży, Expositio Psalmi CXVIII, 14, 30: PL 15, 1403 A).
Częścią królewskiej misji chrześcijan jest również uzdrawianie sytuacji w świecie, aby mniej rzeczywistości było podległych grzechowi i skłaniających do grzechu. Jest nią także współdziałanie z pasterzami Kościoła w ramach prawa w wykonywaniu władzy. Będzie to szczególnie uczestnictwo w synodach, radach duszpasterskich, radach ekonomicznych, trybunałach kościelnych itp.
„Wierni powinni »pilnie wyróżniać prawa i obowiązki, jakie spoczywają na nich jako na członkach Kościoła, od tych, które przysługują im jako członkom społeczności ludzkiej. I mają starać się harmonijnie godzić jedne z drugimi, pamiętając o tym, że w każdej sprawie doczesnej kierować się winni sumieniem chrześcijańskim, bo żadna działalność ludzka, nawet w sprawach doczesnych, nie może być wyjęta spod władzy Boga« (Sobór Watykański II, Lumen gentium, 36)” (KKK 912).
Czym jest życie konsekrowane?
Podstawą życia konsekrowanego jest profesja rad ewangelicznych, to znaczy: czystości, ubóstwa i posłuszeństwa.
„Rady ewangeliczne, w ich wielości, są proponowane wszystkim uczniom Chrystusa. Doskonałość miłości, do której są powołani wszyscy wierni, nakłada na tych, którzy w sposób wolny przyjmują wezwanie do życia konsekrowanego, obowiązek praktykowania czystości w bezżenności dla Królestwa, obowiązek ubóstwa i posłuszeństwa. Profesja rad ewangelicznych, w trwałym stanie życia uznanym przez Kościół, jest znakiem charakterystycznym »życia poświęconego« Bogu (por. Sobór Watykański II, Lumen gentium, 42-43; Perfectae caritatis, 1)” (KKK 915).
Stan ten nie jest częścią hierarchicznej struktury Kościoła, ale ma w Kościele swoje szczególne miejsce. Życie konsekrowane stanowi szczególny znak życia przyszłego, w Królestwie Niebieskim.
„Człowiek oddany umiłowanemu nade wszystko Bogu, ofiarowany Mu już przez chrzest, poświęca się w ten sposób głębiej służbie Bożej i oddaje się dla dobra Kościoła. Przez stan konsekracji Bogu Kościół objawia Chrystusa i pokazuje, w jak przedziwny sposób działa w nim Duch Święty. Zadaniem składających profesję rad ewangelicznych jest przede wszystkim życie swoją konsekracją. Ponieważ jednak »na mocy samej konsekracji poświęcają się na służbę Kościołowi, powinni w sposób właściwy ich instytutowi mieć szczególny udział w działalności misyjnej« (KPK, kan. 783; por. Jan Paweł II, Redemptoris missio, 69)” (KKK 931).
„W Kościele, który jest jakby sakramentem, to znaczy znakiem i narzędziem życia Bożego, życie konsekrowane jawi się jako szczególny znak tajemnicy Odkupienia. »Wierniej« iść za Chrystusem i naśladować Go, »wyraźniej« ukazywać Jego wyniszczenie, oznacza być »głębiej« obecnym w sercu Chrystusa dla sobie współczesnych. Ci bowiem, którzy idą tą »węższą« drogą, pobudzają swoim przykładem braci oraz »dają wspaniałe i zaszczytne świadectwo temu, iż świat nie może się przemienić i ofiarować się Bogu bez ducha błogosławieństw« (Sobór Watykański II, Lumen gentium, 31)” (KKK 932).
Co wyróżnia życie konsekrowane?
Życie konsekrowane łączy się z całkowitym oddaniem Bogu i bardziej wewnętrzną konsekracją, opartą na chrzcie świętym. Oznacza decyzję doskonalszego pójścia za Chrystusem, poświęcenia się Bogu, głoszenia w Kościele chwały przyszłego świata eschatologicznego oraz dążenia do doskonałej miłości w służbie Królestwa.
W ramach powołania do życia konsekrowanego wyróżniamy: pustelnice i pustelników, dziewice i wdowy konsekrowane, zakony (w Kościele są rozmaite rodziny zakonne, które na różne sposoby żyją tymi samymi radami ewangelicznymi, realizując rozmaite charyzmaty szczegółowe), instytuty świeckie życia konsekrowanego oraz stowarzyszenia życia apostolskiego. Członkowie tych ostatnich nie składają ślubów zakonnych.
