Św. Jan Ewangelista przekazuje nam, że w mowie pożegnalnej Jezusa podczas Ostatniej Wieczerzy padły słowa: „Pokój zostawiam wam, pokój mój daję wam. Nie tak jak daje świat, Ja wam daję. Niech się nie trwoży serce wasze ani się lęka!” (J 14,27). Podczas Kazania na Górze Jezus powiedział z kolei: „Błogosławieni, którzy wprowadzają pokój, albowiem oni będą nazwani synami Bożymi” (Mt 5,9). Jezus obdarza nas pokojem i wymaga od nas, abyśmy my również nieśli światu pokój. To wezwanie kieruje do nas wszystkich, ale szczególną odpowiedzialnością obarcza najwyższych dostojników Kościoła, którzy bywają graczami w polityce międzynarodowej.
W doniesieniach medialnych stosunkowo często słyszymy, że papież potępił jakiś konflikt, wezwał do pokoju czy w inny sposób opowiedział się przeciwko wojnie. Jest to – jak wskazałem wyżej – całkowicie naturalne. Rzadko jednak zastanawiamy się nad tym, co się dzieje w tej materii poza słowami i jakie konkretnie działania prowadzi Stolica Apostolska w celu zaprowadzenia pokoju. Tymczasem papieże nie ograniczają się wyłącznie do potępienia walczących stron – historia zna wiele przypadków, w których Stolica Apostolska podejmowała się prowadzeniem mediacji pokojowej. Dyplomacja watykańska znana jest z licznych sukcesów w tej dziedzinie, a sztandarowym przykładem jest rozwiązanie – trwającego ponad sto lat i zakończonego w latach osiemdziesiątych XX wieku – sporu o Kanał Beagle.
Lennox, Nueva, Picton
Szukając źródeł konfliktu o Kanał Beagle, musimy cofnąć się w czasie do początków XIX wieku. To właśnie wtedy w południowej części Ameryki Południowej powstały dwa państwa – Argentyna i Chile. Długa granica pomiędzy nimi początkowo naznaczona była wieloma niejasnymi punktami. W latach trzydziestych dołączyła do nich cieśnina odkryta przez ekspedycję Karola Darwina na statku HMS Beagle. To właśnie wtedy okazało się, że nazwany na cześć brytyjskiego statku kanał jest trzecią (obok Przesmyku Drake’a i Cieśniny Magellana) drogą morską łączącą Atlantyk z Pacyfikiem. Kraje Ameryki Południowej początkowo nie prowadziły jednak w tym miejscu osadnictwa – rejon był trudno dostępny i charakteryzował się surowym klimatem. Kwestię przebiegu granicy rozwiązano układem z 1881 roku, przyznającym Chile wyspy na południe i zachód od Ziemi Ognistej oraz kanału, Argentynie przypadły zaś wyspy położone od niego na wschód. Niedługo później Argentyńczycy założyli na Ziemi Ognistej miasto Ushuaia będące po dziś dzień największym portem w rejonie Kanału Beagle.
Niestety układ z 1881 roku nie okazał się wystarczająco precyzyjny, przez co zamiast rozwiązać problem, tylko go pogłębił. Zadecydowały o tym trzy wyspy – Lennox, Nueva i Picton – położone u wylotu Kanału Beagle do Oceanu Atlantyckiego. Jak się szybko okazało, Argentyńczycy uznali, że nazwa „Kanał Beagle” określa jedynie cieśninę pomiędzy Ziemią Ognistą a dużymi wyspami (Navarino, Magallanes, Gordon). W ten sposób traktowali oni Lennox, Nuevę i Picton jako wyspy położone na wschód od Kanału Beagle, a więc – zgodnie z układem – przynależące do ich państwa. Z kolei w interpretacji chilijskiej Kanał Beagle kończył się pomiędzy Ziemią Ognistą a wyspą Nueva. W ten sposób wszystkie trzy wyspy znajdowały się na południe od Kanału, zatem powinny należeć do Chile. Ciekawie wypada porównanie różnych map Ameryki Południowej z tych czasów – południowy odcinek granicy pomiędzy Argentyną i Chile mógł mieć kilka wersji na różnych mapach wydawanych w krótkim odstępie czasu. Problem stał się jednak tym większy, że obie strony zaczęły sobie uświadamiać strategiczne znaczenie trzech niedużych wysp. Zwierzchnictwo nad Lennox, Nuevą i Picton oznaczało w praktyce kontrolę nad potencjalnym szlakiem handlowym przez Kanał Beagle, a także stanowiło podstawę do wysuwania roszczeń terytorialnych na Antarktydzie. Szybko okazało się również, że wody przybrzeżne stanowią bardzo bogate siedlisko ryb i lwów morskich, a w okolicy mogą znajdować się złoża surowców mineralnych oraz ropy naftowej.Już pod koniec XIX wieku oba państwa wysłały w rejon Kanału Beagle oddziały wojska. Punktem przełomowym miał być pakt majowy z 1902 roku, kiedy to Argentyna i Chile zgodziły się na arbitraż brytyjski w przypadku eskalacji konfliktu. W dalszym ciągu dochodziło jednak do pojedynczych incydentów, takich jak strzelanina z 1965 roku, w której zginął jeden Chilijczyk, a obydwa kraje przeprowadzały u ujścia kanału kontrolę celną. Ostatecznie w 1971 roku postanowiono skorzystać z zagwarantowanego układem majowym arbitrażu. 2 maja 1977 roku po konsultacji z Międzynarodowym Trybunałem w Hadze Elżbieta II ogłosiła werdykt przyznający Chile prawa do wysp Nueva, Picton i Lennox oraz prawa morskie na terenie Kanału Beagle. Korzystny dla Santiago wynik został odrzucony przez Argentynę. Nie bez wpływu były tu też zmiany, jakie w międzyczasie zaszły w polityce obu państw – w Chile lewicowego prezydenta Salvadora Allende zastąpił w 1973 roku Augusto Pinochet, zaś w Argentynie po ostatnim kilkumiesięcznym okresie rządów Juana Peróna, a następnie jego ostatniej żony Isabelity, doszło do zamachu stanu, w którego wyniku rządy przejęła junta wojskowa pod przywództwem Jorge Rafaela Videli. W praktyce obie strony zaczęły przygotowywać się do rozstrzygnięcia siłowego. Argentyńczycy w ramach operacji „Soberanía” zaplanowali początek zbrojnej interwencji na trzech spornych wyspach na dzień 22 grudnia 1978 roku.
To tylko fragment tekstu, który ukazał się w 28. numerze Miesięcznika Adeste.
Jeżeli podoba Ci się to, co robimy – kliknij w poniższy przycisk aby dowiedzieć się, jak możesz nam pomóc w rozwoju!
