Książka Bóg odrzuconych jest wywiadem przeprowadzonym przez Piotra Kosiarskiego z biskupem Arturem Ważnym. Porusza trudne, a zarazem delikatne tematy, takie jak obecność osób LGBTQ+ w Kościele, aborcja.
Z całości wywiadu przebija pewna przewodnia myśl: dla każdego jest miejsce w Kościele. Jednocześnie biskup nie waha się nazywać grzechu po imieniu. Oddziela osobę od grzechu. Dla człowieka jest miejsce, jednak jeśli chodzi o grzech, należy podjąć działania mające na celu jego odsunięcie. Kluczowe zdają się tu być słowa biskupa znajdujące się w pierwszym rozdziale: „Chciałbym każdej osobie ze środowiska Wiary i Tęczy powiedzieć: Bóg cię kocha takiego, jakim jesteś, jak siebie widzisz i jak o sobie myślisz. Ale właśnie dlatego, że cię kocha, nie pozwoli, żebyś dalej taki pozostał” (Ważny A., 2024, s. 72).
Diecezja sosnowiecka i jej nowy biskup
Pierwszy rozdział został poświęcony tematowi diecezji sosnowieckiej, którą niedawno biskup Ważny objął swoją opieką. Możemy dowiedzieć się, jakie plany wobec diecezji powziął jej nowy biskup oraz co zostało już zrealizowane.
Biskup nie boi się przyznać, że pewne rzeczy miały miejsce. Przyznaje także, że Kościół nie zawsze wie, jak na takie sytuacje reagować. Duchowny nie skupia się jednak na tym, co złe, ale na tym, jak podźwignąć diecezję, która stała się swego rodzaju czarną owcą polskiego Kościoła.
Z wypowiedzi biskupa przebija ogromne zatroskanie o ludzi z diecezji sosnowieckiej, które wyraża się nie tylko w słowach, lecz także podejmowanych przez niego działaniach.
Osoby LGBTQ+ w Kościele
Kolejny rozdział skupia się na problematyce związanej z osobami LGBTQ+. Temat ten zostaje przez biskupa Ważnego poruszony w sposób bardzo delikatny. Widać, że chce, aby odbiorcami jego słów były również osoby, których ten temat dotyczy bezpośrednio. Przy tej delikatności biskup nie boi się jednak nazywać grzechu po imieniu.
Podjęty zostaje także temat deklaracji Fiducia supplicans. Biskup zaznacza, że papież przedstawia w niej błogosławienie par jako ludzi, a nie ich relacji. Jednocześnie jednak biskup Artur Ważny nie odnosi się w sposób jasny do tego, że w Fiducia supplicans nie zostało zapisane, że dopuszcza się błogosławieństwa „osób” będących w takiej relacji, a użyto określenia „para”.
Poruszony został także temat tranzycji. Biskup uważa ją za jednorazowy grzech, z którego można się wyspowiadać, a następnie przyjmować komunię świętą. Zdaje się jednak brakować w tym miejscu pogłębionej refleksji, na przykład na podstawie warunków dobrej spowiedzi. Możliwe jednak, że biskup nie porusza tego tematu szczerzej, ponieważ pozostawia to już w zakresie kompetencji spowiednika.
Omówiony zostaje również problem zaimków i imion niezgodnych z biologiczną płcią danej osoby. Biskup daje w tej materii cenne, a zarazem bardzo praktyczne rady. Zwraca przy tym uwagę na to, że język jest bardzo ważny w kształtowaniu rzeczywistości.
Skandale seksualne
Trzeci rozdział poświęcony jest problemowi nadużyć seksualnych w Kościele. Na samym początku biskup zaznacza, że skandale zawsze będą w Kościele. Ważne jest jednak to, jak na takie skandale będziemy reagować. Biskup przedstawia pewne działania, zarówno administracyjno-prawne, jak i duszpasterskie, mogące w tym pomóc.
Biskup Artur Ważny nie boi się stawiać odważnych twierdzeń będących konstruktywną krytyką. Zauważa, że Kościół w Polsce jest uwikłany w pewnego rodzaju pychę. Wyrasta ona na porównywaniu się z innymi krajami, w których jest gorzej, zamiast na stawaniu w świetle słowa Bożego.
Poruszony zostaje również temat celibatu. Biskup stanowczo broni jego słuszności oraz wyjaśnia jego zasadność i wartość. Ponadto w sposób bardzo osobisty mówi, czym dla niego samego jest celibat.
Biskup Artur Ważny opowiada także o tym, jakie kroki podejmują polscy biskupi, aby lepiej zrozumieć ofiary przestępstw seksualnych. Wspomina ponadto o wprowadzeniu do Polski programu Grief to Grace, funkcjonowaniu Fundacji Świętego Józefa i telefonu zaufania Zranieni w Kościele.
Problemy małżeńskie
W kolejnym rozdziale zostaje podjęta problematyka osób żyjących w nieuregulowanej sytuacji małżeńskiej. Poruszony zostaje między innymi temat komunii świętej dla rozwodników. W rozdziale tym zostają także przedstawione różne metody mogące uratować małżeństwo.
Biskup zwraca uwagę na to, że nie zawsze uda się doprowadzić do sytuacji, w której dane osoby będą mogły przyjmować Komunię Świętą. Jednak nie oznacza to, że nie ma dla nich miejsca w Kościele. Biskup ukazuje różne drogi, którymi te osoby mogą kroczyć i wzrastać w wierze mimo sytuacji, w jakiej się znajdują.
W rozdziale tym pojawia się ponadto poboczny wątek problemu związanego z wypowiedzią papieża Franciszka. Biskup z jednej strony stara się zrozumieć i obronić księży, którzy oburzają się na papieża. Z drugiej natomiast próbuje bronić ojca świętego. Jednak zdaje się, że argumentacja przez niego użyta jest bardzo łatwa do obalenia, a nawet obrócenia przeciwko papieżowi. Przykładem mogą być chociażby te słowa biskupa Ważnego: „Owszem, może czasem brakuje w jego podejściu postawy towarzyszenia kapłanom w procesie objawiania nowych dróg w Kościele, także duszpasterskich. I stąd rodzi się niepokój. Ale rozumiem, że papież po prostu nie ma na to czasu. On biegnie dalej, jako prorok spieszy przed nami i mówi »Tu mamy dojść«” (tamże, s. 149-150).
Aborcja – dramat nie tylko dziecka
Rozdział piąty porusza kwestię aborcji oraz związanych z nią konsekwencji. Dostrzeżony zostaje nie tylko problem samej decyzji przerwania ciąży, ale także ogromnej tragedii, która dotyka kobiety po dokonaniu takiego czynu. Pojawia się więc także temat Winnicy Racheli, czyli rekolekcji dla osób po aborcji.
Biskup tłumaczy, jak rodzina czy znajomi mogą rozmawiać z osobą, która chce popełnić aborcję. Przy tej okazji zostaje również poruszony temat aborcji jako uderzenia w relację pomiędzy kobietą i mężczyzną.
Omówione zostaje także to, kiedy mamy do czynienia z grzechem w kwestiach związanych z popieraniem aborcji. Biskup rozważa to zarówno z perspektywy polityka, jak i wyborcy.
Dzieci nienarodzone i bezdzietne małżeństwa
Kolejny rozdział podejmuje temat śmierci dziecka jeszcze w łonie matki – śmierci niebędącej wynikiem aborcji. Ponadto w tym rozdziale zostaje poruszone zagadnienie braku możliwości posiadania potomka oraz wyborów, przed którymi stają wówczas małżonkowie, jak na przykład adopcja czy metoda in vitro.
Jednym ze znaczących wątków tego rozdziału jest pochówek dzieci przedwcześnie zmarłych. Zostaje omówiona problematyka związana z pogrzebem takiego dziecka oraz miejscem jego pochówku.
Biskup opowiada także o Fundacji OPES139, która zajmuje się wsparciem zarówno kobiet, jak i mężczyzn po utracie dziecka. Przy tej okazji zostaje zwrócona uwaga także na to, jak ważne jest, by rodzice przeżyli żałobę swojego nienarodzonego dziecka.
Letni chrześcijanie i apostazja
Ostatni rozdział został poświęcony osobom, które odeszły od Kościoła lub nie potrafią się w nim odnaleźć, oraz temu, jak wychodzić do takich osób z Ewangelią. Przy tej okazji zostaje poruszony także temat ewangelizacji poprzez internet.
W tym rozdziale omówiony zostaje również temat apostazji, zarówno pod względem swego rodzaju mody w ostatnich latach, jak i powrotu na łono Kościoła po dokonaniu takiego czynu.
Podjęta zostaje także dyskusja na temat sensowności parafii w obecnych czasach. Biskup stanowczo broni tej struktury. Zwraca przy tym uwagę, że tak modny dzisiaj churching nie jest niczym złym. Jednak nie powinien być on czymś stałym.
Podsumowanie
Książka napisana jest w sposób lekki, pomimo trudnych tematów, jakie zostały w niej podjęte. Rozdziały zachowują swoją tematykę. Co prawda pojawiają się w nich wątki poboczne, jednak nie są one zbyt rozległe i w większości można wybronić ich obecność w danym rozdziale.
Biskup nie boi się nazywać grzechu po imieniu oraz stawać w prawdzie, że Kościół nie jest idealny, nie zawsze radzi sobie z trudnościami. Jednocześnie z wywiadu przebija ogromna troska o to, by podejmować działania mające na celu zapobieganie danym sytuacjom oraz uzdrawianie już zadanych ran.
W książce dość mocno zostaje zaakcentowany fakt, iż w Kościele jest miejsce dla każdego. Biskup stawia jednak pewne granice. Nie tylko zwraca uwagę na potrzebę nawracania się i walki z grzechem. Zauważa również, że z otwartością trzeba uważać: „Oczywiście nie chodzi teraz o to, że mamy przed kimkolwiek zamykać drzwi albo trzymać kogoś w Kościele na siłę. Ale z drugiej strony możemy otworzyć Kościół tak bardzo, że wszyscy z niego wyjdą” (tamże, s. 267-268).
Czasami biskup Artur Ważny odpowiada jednak w sposób niejednoznaczny. Zdaje się, że ucieka od odpowiedzi na niektóre pytania. Przykładem jest chociażby odpowiedź biskupa na pytanie o list biskupów regionu Buenos Aires dotyczący przyjmowania komunii świętej przez osoby w związkach niesakramentalnych.
Natomiast samo wydanie książki jest dość przyjemne w odbiorze. Zdjęcie uśmiechniętego biskupa na okładce utrzymane w ciepłej kolorystyce oraz dopasowana kolorystyka napisów są bardzo miłe dla oka i wzbudzają pozytywne wrażenia. Tekst wywiadu jest ułożony w dość tradycyjny sposób: pytania wyróżnione wytłuszczonym drukiem, po nich odpowiedź czcionką, która nie męczy wzroku, gdyż jej wielkość jest odpowiednio dobrana.
Jedyne zastrzeżenie wzbudzają licznie pojawiające się pytania redaktora, po których następuje koniec strony, a dopiero od następnej zaczyna się wypowiedź biskupa. Tym bardziej że w kilku sytuacjach po takim pytaniu znajduje się przypis, który nie jest oddzielony od tekstu linią i sprawia wrażenie, jakby był odpowiedzią na pytanie.
