Żołnierz, kapłan i antykomunista

Oaza. W wielu budzi emocje, pozytywne bądź negatywne. Myśląc o tym, warto się zapytać: kim był założyciel tego kościelnego ruchu?

Dla stawiających sobie to pytanie mam dobrą wiadomość: możecie sobie wyrobić zdanie na ten temat.

Nowa biografia

Franciszek Blachnicki. Ksiądz, który zmienił Polskę pióra Tomasza Terlikowskiego to obszerna (ponad pięćset stron) biografia założyciela Oazy. Autor nie ukrywa pozytywnego stosunku do Blachnickiego. Oddaje jednak często głos świadkom życia kapłana ze Śląska. Przytacza jego prywatne notatki, liczne wspomnienia ludzi, z którymi się zetknął, jak również zapiski esbeków prowadzących jego teczkę.

Te ostatnie mogą być zaskoczeniem dla oazowiczów – gdy odkryją, że motywem „delegalizacji” Ruchu Światło-Życie w 1960 r. nie był abstynencki wymiar Krucjaty Trzeźwości. Bardzo ciekawym wątkiem biografii są bardzo trudne relacje księdza Blachnickiego z władzami Kościoła. Zarówno ze śląskimi „patriotycznymi” administratorami, jak i z zasłużonymi biskupami, takimi jak kardynał Wyszyński.

Terlikowski wnikliwie opisuje nawrócenie Franciszka Blachnickiego. Jak to się stało, że niewierzący – choć nie antyklerykalny – żołnierz z humanistycznymi ideałami postanowił po wojnie zostać księdzem?

Arcyciekawa postać

Mam problem z tą postacią. Nie mogę się zgodzić z jego niektórymi poglądami. Tymi dotyczącymi ekumenizmu czy liturgii. Odrzucają mnie też jego duchowe przemyślenia, które do bólu przypominają zapiski tradycyjnych mistyków – przepełnione cierpieniem autokrytyczne refleksje.

Nie można jednak odmówić księdzu Blachnickiemu odwagi i heroizmu. Zahartowany przez wojnę, okupację i kilkuletnie uwięzienie prezentował bezpardonową postawę wobec komunistów. Nie ukrywał swojego antykomunizmu i był w stanie w liście do partyjnych oficjeli przyrównywać ich system do nazizmu.

Trzeba też podkreślić trafność jego diagnozy systemu zniewolenia, którym były wszelkie formy marksizmu. Głęboko zdawał się wierzyć, że duchowo wolni ludzie mówiący prawdę są w stanie obalić każdy autorytarny czy totalitarny ustrój. Przeciwstawiał się rewolucji – uważał, że rewolucja niewolników doprowadzi tylko do wymiany elity, która będzie miały innych niewolników. To była jego, jak sam ją nazywał, „teologia wyzwolenia”.

Tajemnice

Dość ciekawie, choć może nieco pobieżnie, opisuje Tomasz Terlikowski ostatni okres życia księdza Franciszka. Próby utworzenia instytutu kapłańskiego, poszukiwania miejsca na siedzibę Ruchu Światło-Życie w Rzymie, a w końcu pełne przygnębienia osiedlenie się w Carlsbergu. Zdrada zaufanych ludzi (notabene ostatnimi, z którymi przed śmiercią zdążył porozmawiać). Nieustannie pragnął powrócić do Polski, choćby po to, by trafić tam do więzienia (które, według jego słów, bardzo lubił – epizody osadzenia w więzieniu były dla niego zawsze produktywnym czasem, spędzonym na lekturze i refleksji). Władze kościelne w kraju wciąż go jednak przekonywały, by został na emigracji.

Niewyjaśnione pozostają okoliczności jego śmierci – i okoliczności prowadzenia postępowania po śmierci. Podobnie jak i ekshumacji, dokonanej na polecenie biskupa Wiktora Skworca w 2006 r., której wyniki nie zostały ujawnione.

Dokąd poprowadziłby Ruch Światło-Życie ksiądz Franciszek Blachnicki, gdyby dożył czasów transformacji ustrojowej? Czy jego błędem było wycofanie się w czasach carlsberskich z kierowania oazą? A może jego największym grzechem było to, że nie wychował, mimo wychowania paru pokoleń młodzieży, godnych sobie następców? Co uznałby za największe zagrożenie w czasach III RP?

Lektury kształcą

Zachęcam do sięgnięcia po tę książkę. To cenna pozycja, wiele mówiąca również o przemianach, które zaszły w Kościele w Polsce w drugiej połowie XX w.

Szczególnie zachęcam oazowiczów w różnym wieku do przeczytania biografii „Ojca” (jak zwali go najbliżsi współpracownicy). To świetna okazja, by zapoznać się z pryncypiami założyciela. Zrewidować swoją opinię na jego temat i może powziąć refleksję nad kierunkiem, w którym podążył Ruch Światło-Życie.

Książka Franciszek Blachnicki. Ksiądz, który zmienił Polskę Tomasza Terlikowskiego ukazała się nakładem wydawnictwa WAM w marcu 2021 r.