Kościół jest Matką i Nauczycielką. Matką, bo daje nam pokarm sakramentów, nauczycielką, bo uczy nas życia poprzez Objawienie: Pismo i Tradycję. To teologiczny elementarz. A czego Kościół może się nauczyć od innych?
Oprócz zdecydowanej misji głoszenia prawdy o Bogu i człowieku Kościół przede wszystkim ma też uczyć się sam od siebie. Mówimy o organizacji, która ma przebogatą historię, osiągnięcia, wielkie zasługi, ale i błędy. Wiele historycznych scenariuszy także dzisiaj powtarza się jak klisza z poprzednich lat. Gdy sięgniemy do kronik sprawy o pedoflię, okaże się, że osłabienie autorytetu Kościoła, laicyzacja miały miejsce wcześniej, tylko w nieco innej formie. W tej perspektywie Kościół, nauczając, mówi głównie do siebie. Robi to po to, by przypomnieć i jeszcze silniej uzmysłowić sobie, kim jest – niczym dziecko, które powtarza sobie zapamiętane fragmenty przed kartkówką. W wielu miejscach wspólnoty kościelne mylą swoją rolę z partiami politycznymi czy organizacjami społecznymi. Dlatego tak ważne jest, by ludzie Kościoła, czytając katechizm, widzieli w nim ideał i przyczynek do rachunku sumienia.
Dobre nauczanie wpaja pokorę obydwu stronom. Wysiłek wyjścia poza siebie przybliża do prawdy stronę, która się uczy, ale także nauczającą: poznaje ona nową perspektywę i rewiduje swoje metody. Czasem trzeba powiedzieć niepopularne słowo „przepraszam”. Jest ono sprzeczne z metodami popieranymi przez marketing, nienawidzone przez egocentryków, bo człowiek zgina kark. Wielu nie przeprasza, bo uważa, że co najwyżej nie zrobiło czegoś optymalnie. Kościół nie może dołączać do tego grona. Słowo „przepraszam” od eksperta, od zaufanej organizacji, jeśli jest szczere i poparte chęcią naprawy, nie tylko nie kompromituje, nie osłabia autorytetu, ale go zwiększa.
W takiej perspektywie, w czasach wielkich przemian, rewolucji technologicznej i napięć Kościół także może i powinien nauczać. Nie będzie się to odbywało z tronu społecznej kontroli – świat się zmienił. Słowa z katechizmu w wielkich miastach muszą przedzierać się przez dżunglę poglądów i sprzeczności. Nauczanie Kościoła nie traci przez to na aktualności. Przeciwnie: nowe pokolenia mogą w świeży sposób spojrzeć na to, co ta wspólnota ma do powiedzenia w kwestiach życia, moralności i relacji społecznych. Najczęściej są to słowa bardzo wymagające, idące na przekór wygodzie. Ale dzięki temu są w stanie poruszyć, także młodych.
I kluczowe: Kościół może też wiele się uczyć od innych. Nie musi to oznaczać sztucznego zrównywania religii, ekumenizmu na siłę. Wiele procesów w administracji, kościelnym zarządzaniu, metodach duszpasterskich kuleje i według mnie mogą tu pomóc eksperci z zewnątrz: z organizacji pozarządowych czy etycznie działających firm.
Taka perspektywa jest pewnym ideałem. W ten sposób Kościół nie będzie wtedy matką, która tylko mówi, a nie do końca słyszy. Ale nie słyszy tylko po to, by bezrefleksyjnie przyjmować to, co mówią dzieci, by dla świętego spokoju się odczepiły. Gdy słyszymy i – co ważne – słuchamy innych, rozumiemy ich drogę. Kościół nie musi wchodzić w romans z nowoczesnością, ale bardziej ją poznać. Gdy ją zrozumie, sam odkryje w sobie pokłady świeżości. Mimo wszystko nasza dwutysiącletnia Matka ciągle ma na to szansę.
Z życzeniami dobrej lektury
Bartłomiej Wojnarowski
redaktor naczelny