Charyzmaty już od samego początku towarzyszyły Kościołowi. Choć zdaje się, że w niektórych wiekach były ukryte, zapomniane, to jednak obecnie przeżywamy ich ponowne mocne wyjście na światło dzienne.
Oczywiście pozostaje otwartym pytanie, czy rzeczywiście w ostatnich dziesięcioleciach mamy do czynienia z jakiegoś rodzaju charyzmatycznym przebudzeniem Kościoła. Czy może raczej wynika to z wielości środków masowego przekazu oraz otwartości w mówieniu o tych sprawach. W żywotach licznych świętych napotykamy bowiem niejednokrotnie świadectwa, relacje o tym, że posługiwali oni charyzmatami różnego rodzaju.
Charisma
Termin „charyzmat” jest transkrypcją, a więc przeniesieniem na język polski bez tłumaczenia greckiego słowa charisma, które możemy przetłumaczyć jako „hojny dar”, „dar łaski”, „łaskę”. W Nowym Testamencie termin ten używany jest jedynie w odniesieniu do darów, które pochodzą od Boga. Według niektórych biblistów, jak na przykład według Józefa Kudasiewicza (zob. Gajewski W., s. 170), możliwe jest, że twórcą tego neologizmu był św. Paweł.
„Duch Święty, który powierza Kościołowi-Komunii różne posługi, równocześnie ubogaca go w szczególne dary i zdolności, które nazywamy charyzmatami” (Jan Paweł II, Christifideles laici, s. 24). Jan Paweł II w swoich słowach podąża w jedności z nauczaniem ojców soborowych, którzy temat charyzmatów poruszają w Konstytucji dogmatycznej o Kościele Lumen gentium.
„Duch Święty nie tylko przez sakramenty i posługi uświęca i prowadzi Lud Boży oraz cnotami go przyozdabia, ale »udzielając każdemu, jako chce« (1 Kor 12, 11) darów swoich, rozdziela między wiernych wszelakiego stanu także szczególne łaski, przez które czyni ich zdatnymi i gotowymi do podejmowania rozmaitych dzieł lub funkcji mających na celu odnowę i dalszą pożyteczną rozbudowę Kościoła, zgodnie ze słowami: »Każdemu dostaje się objaw Ducha dla ogólnego pożytku« (1 Kor 12, 7)” (Lumen gentium, s. 12).
Biblijne świadectwa
Nowy Testament obfituje w liczne teksty poruszające temat charyzmatów. Część z nich w sposób teoretyczny objaśnia ich znaczenie oraz podaje przykłady takich darów. Jak na przykład Rz 12, 6-8:
„Mamy zaś według udzielonej nam łaski różne dary: bądź dar proroctwa – [do stosowania] zgodnie z wiarą; bądź to urząd diakona – dla wykonywania czynności diakońskich; bądź urząd nauczyciela – dla wypełniania czynności nauczycielskich; bądź dar upominania – dla karcenia”.
Warto przy tym zaznaczyć, że wiele z tego typu fragmentów poprzedzonych jest zwróceniem uwagi na jedność Kościoła, w którym przejawiają się owe dary. Obdarowane nimi osoby nie powinny się wywyższać, ale służyć sobie nawzajem w jedności. Obdarowanie charyzmatami nie wynika bowiem z ludzkich starań, ale jest w pełni uwarunkowane przez wolę Bożą.
„Różne są dary łaski, lecz ten sam Duch; różne też są rodzaje posługiwania, ale jeden Pan; różne są wreszcie działania, lecz ten sam Bóg, sprawca wszystkiego we wszystkich. Wszystkim zaś objawia się Duch dla [wspólnego] dobra. Jednemu dany jest przez Ducha dar mądrości słowa, drugiemu umiejętność poznawania według tego samego Ducha, innemu jeszcze dar wiary w tymże Duchu, innemu łaska uzdrawiania w jednym Duchu, innemu dar czynienia cudów, innemu proroctwo, innemu rozpoznawanie duchów, innemu dar języków i wreszcie innemu łaska tłumaczenia języków. Wszystko zaś sprawia jeden i ten sam Duch, udzielając każdemu tak, jak chce” (1 Kor 12, 4-11).
Inną grupę tekstów stanowią te, które ukazują już samo posługiwanie charyzmatami. W sposób szczególny widzimy je w Dziejach Apostolskich, które opisują historię rozwalającego się Kościoła.
„Kiedy więc powstał ów szum, zbiegli się tłumnie i zdumieli, bo każdy słyszał, jak przemawiali w jego własnym języku. »Czyż ci wszyscy, którzy przemawiają, nie są Galilejczykami?« – mówili pełni zdumienia i podziwu. »Jakżeż więc każdy z nas słyszy swój własny język ojczysty?«” (Dz 2, 6-8).
„»Nie mam srebra ani złota – powiedział Piotr – ale co mam, to ci daję: W imię Jezusa Chrystusa Nazarejczyka, chodź!«. I ująwszy go za prawą rękę, podniósł go. A on natychmiast odzyskał władzę w nogach i stopach” (Dz 3, 6-7).
Trudna lista charyzmatów
W liście Iuvenescit Ecclesia Kongregacja Nauki Wiary zwraca uwagę na problem z ustaleniem zamkniętej listy darów Bożych, które można by sprecyzować jako charyzmaty. Już same teksty Nowego Testamentu nie są co do tego zgodne. Wymieniane w nich dary w niektórych wyliczeniach są uwzględnione, w innych znowu znikają, a w ich miejsce pojawiają się nowe.
„W niektórych tekstach odnajdujemy – czasem skrótowy (por. 1 P 4, 10), czasem bardziej rozbudowany (por. 1 Kor 12, 8-10. 28-30; Rz 12, 6-8) – wykaz charyzmatów […]. Nie zawsze jest jasne, czy wszystkie te dary traktowane są jako właściwe »charyzmaty«. Dary wyjątkowe, o których wiele wzmianek czytamy w 1 Kor 12-14, znikają bowiem w tekstach późniejszych. Lista zawarta w Rz 12, 6-8 obejmuje jedynie charyzmaty mniej rzucające się w oczy, które służą stałemu pożytkowi życia wspólnoty chrześcijańskiej. Żaden z tych wykazów nie jest kompletny. W innym miejscu na przykład Święty Paweł sugeruje, że wybór celibatu z miłości do Chrystusa należy rozumieć jako owoc charyzmatu, podobnie jak to jest w przypadku małżeństwa (por. 1 Kor 7, 7 w kontekście całego rozdziału)” (Iuvenescit Ecclesia, s. 6).
Również sam Katechizm Kościoła Katolickiego nie podaje konkretnej listy darów Ducha Świętego, które należy określić mianem charyzmatów. Jedynie zakreśla pewną bardzo ogólną definicję tego, czym one są.
„Charyzmaty, zarówno nadzwyczajne, jak również proste i zwyczajne, są łaskami Ducha Świętego, bezpośrednio lub pośrednio służącymi Kościołowi; zostają udzielone w celu budowania Kościoła, dla dobra ludzi oraz ze względu na potrzeby świata” (KKK 799).
Docinanie Boga
Ostrożność w sporządzaniu pewnych list związanych z Bogiem czy wiarą jest bardzo ważna. Trzeba być bowiem bardzo uważnym, żeby nie zamknąć Boga i Jego działania w jakichś naszych szablonach, wyliczankach. Pewne rzeczy muszą być określone, by Kościół jako wspólnota oraz jego poszczególni członkowie nie pobłądzili. Jednak trzeba uważać, aby przy tym wszystkim nie przyciąć Pana Boga i Jego działania do jakiejś ludzkiej definicji czy zamkniętej listy.
Kongregacja Nauki Wiary zwraca uwagę, że brak konkretnej listy charyzmatów nie wynika z jakiegoś rodzaju niewiedzy lub błędu popełnionego przez autorów natchnionych. Taka sytuacja nie ma prawa mieć miejsca w przypadku tego typu tekstów. Zmienność darów, podawanych jako charyzmaty, wynika z rozwoju, jakiemu podlegał ówczesny Kościół. Należałoby tu więc raczej mówić o pewnym uzupełnianiu się listy charyzmatów aniżeli jej zmienianiu. Przez swoje działanie wspólnotowe i wychodzenie w świat z Ewangelią Kościół sam poznaje, uczy się Bożego działania.
„Przykłady zatem, które podaje, uzależnione są od stopnia rozwoju ówczesnego Kościoła, a wobec tego podlegają kolejnym uzupełnieniom. Kościół bowiem stale wzrasta w czasie, dzięki ożywiającemu działaniu Ducha” (Iuvenescit Ecclesia, s. 6).
__________
Cytaty:
Gajewski W., Charyzmaty w świadectwach epoki ojców apostolskich, „Przegląd Religioznawczy” 3/281, 2021.
Jan Paweł II, Adhortacja Christifideles laici o powołaniu i misji świeckich w Kościele i w świecie dwadzieścia lat po Soborze Watykańskim II, 1988.
Katechizm Kościoła Katolickiego (KKK).
Kongregacja Nauki Wiary, List Iuvenescit Ecclesia do Biskupów Kościoła katolickiego na temat relacji między darami hierarchicznymi a charyzmatycznymi dla życia i misji Kościoła, 2016.
Lumen gentium, Konstytucja dogmatyczna o Kościele, 1964.
