Autor grafiki: Hanna Górska
Instytucja konklawe powstała w XIII wieku, po najdłuższych wyborach papieża w historii Kościoła trwających prawie trzy lata. Rozwiązania, które zastosowano, okazały się skuteczne. Pierwsze i drugie konklawe trwały odpowiednio dwa i siedem dni.
Za pontyfikatu Grzegorza X został zwołany drugi sobór w Lyonie. Jednym z jego owoców było powstanie instytucji konklawe. Nowe procedury papieża miały podwójny cel.
Z jednej strony chodziło o uniezależnienie kardynałów od zewnętrznych wpływów. Z drugiej strony konieczna była zmiana co do czasu trwania wyborów. Elekcja, w wyniku której Kościół otrzymał papieża Grzegorza X, trwała prawie trzy lata i wywołała niezadowolenie wśród ludzi. Nie chciano więc, by historia się powtórzyła.
Ubi periculum
Funkcjonowanie nowo powstałej instytucji konklawe określała konstytucja Ubi periculum. Dokument wydany 7 lipca 1274 roku przez Grzegorza X zapewniał kardynałom swobodne, niezależne od osób trzecich wybory nowego papieża.
Dokument zakładał także kroki przyspieszające decyzję kardynałów, na przykład zmniejszanie racji żywnościowych, jeśli papież nie zostałby wybrany w ciągu trzech dni. Po kolejnych pięciu dniach posiłki miały ulegać jeszcze większemu zubożeniu. Natomiast jeśli kardynałowie byliby aż tak niezgodni, że konklawe przedłużyłoby się o następne pięć dni, wówczas mieliby dostawać jedynie chleb i wodę.
Pierwsze i drugie konklawe
Pierwsze konklawe pod względem czasu trwania przebiegło bardzo sprawnie. Po najdłuższych wyborach papieża historia odnotowała najkrótsze. Kardynałowie zgromadzeni na konklawe wybrali bowiem następcę św. Piotra już drugiego dnia. Jednak nie na długo. Innocenty V był papieżem zaledwie pięć miesięcy. Kolejne konklawe musiano zwołać jeszcze tego samego roku co pierwsze, a więc w 1276 roku.
Również i te wybory odbyły się sprawnie i szybko. Tym razem papieża wyłoniono siódmego dnia. Jednak nie urzędował on zbyt długo. Hadrian V sprawował władzę niewiele ponad miesiąc. Z tego względu zapowiadało się, że historia na swoich kartach zapisze już trzecie konklawe w roku 1276. Tak się jednak nie stało.
Zły czas na umieranie
Hadrian V podczas swojego krótkiego pontyfikatu zawiesił obowiązywanie konstytucji Ubi periculum. Nie chciał zlikwidować instytucji konklawe, ale jedynie dokonać w niej pewnych zmian.
Niespodziewana śmierć Hadriana V, w momencie gdy konstytucja Ubi periculum była w trakcie zmian, doprowadziła do tego, że kardynałowie nie wiedzieli, czy była ona obowiązująca podczas ówczesnej elekcji kolejnego papieża.
Kardynałowie zadecydowali, że nie będą przestrzegać niewygodnych dla nich przepisów zawartych w Ubi periculum. Poskutkowało to tym, iż odmówiono przeprowadzonym przez nich wyborom miana konklawe.
Nowy papież Celestyn V przywrócił obowiązywanie konstytucji Ubi periculum, a co za tym idzie funkcjonowanie instytucji konklawe. Pontyfikat tego ojca świętego nie potrwał jednak długo, tak samo jak jego poprzedników. Tym razem nie miało to nic wspólnego z jego śmiercią. Podjął on bowiem decyzję o rezygnacji, tak jak kilka wieków później uczynił to Benedykt XVI.
