Duccio di Buoninsegna, "Powołanie Apostołów św. Andrzeja i Piotra" - fot. Wikimedia Commons
Izraelski portal haaretz.com poinformował wczoraj o odkryciu w ruinach el-Araj – jednej z prawdopodobnych lokalizacji starożytnej Betsaidy – bazaltowego bloku z trzema wgłębieniami. Prowadzący badania prof. Mordechaj Aviam z Kinneret Academic College twierdzi, że kamień może być relikwiarzem trzech pochodzących z tej osady apostołów – świętych Filipa, Andrzeja i Piotra.
Znaleziska dokonano niejako przed przypadek, podczas badań ruin XIX-wiecznego domu lokalnego bogacza Abdula Rahmana Paszy al-Jusufa. Posiadłość została zburzona przez siły izraelskie w 1955 r., grzebiąc pod gruzami m.in. wiele użytych do budowy bądź dekoracji elementów pochodzących z czasów starożytnych. Jednym z nich jest wspomniany ważący ok. 300 kg blok bazaltu z trzema wgłębieniami, bardzo skrupulatnie oszlifowany na górze i szorstki pod spodem. Kamień przywodzi na myśl charakterystyczne dla stylu bizantyjskiego relikwiarze, umieszczane na ziemi pod ołtarzem, posiadające jedno lub więcej wgłębień na relikwie.
Miasto Andrzeja i Piotra
Betsaida zajmuje w historiach biblijnych poczesne miejsce. Najprawdopodobniej stąd pochodziła Maaka – żona króla Dawida, matka Absaloma. Najwięcej na jej temat mówi jednak Nowy Testament – Betsaida jest miejscem uzdrowienia przez Chrystusa niewidomego, a także narodzin aż pięciu apostołów: Piotra, Filipa, Andrzeja oraz Jana i Jakuba Większego. O pierwszych trzech wspomina w swojej Ewangelii właśnie św. Jan: Filip zaś pochodził z Betsaidy , z miasta Andrzeja i Piotra (J 1,44). Betsaida jest również jednym z niepokutujących miast, potępionych przez Jezusa w słowach: Biada tobie, Korozain! Biada tobie, Betsaido! Bo gdyby w Tyrze i Sydonie działy się cuda, które u was się dokonały, już dawno w worze i w popiele by się nawróciły (Mt 11,21).
Niestety, wśród historyków wciąż nie ma zgody co do konkretnej lokalizacji Betsaidy. Jako obowiązującą przyjmuje się najczęściej wersję podaną przez archeologów z Uniwersytetu w Hajfie w 1989 r., czyli miejscowość et-Tell położoną ok 2 km od ujścia Jordanu do Jeziora Tyberiadzkiego. Ta hipoteza budzi jednak wiele kontrowersji, przede wszystkim ze względu na usytuowanie w dość dużej odległości od brzegu jeziora (starożytna Betsaida była osadą rybacką, więc powinna się znajdować tuż przy brzegu). Z tego względu licznych zwolenników mają również dwie inne, położone niedaleko lokalizacje – el-Mesydiah i właśnie el-Araj.
Hipotezy i wnioski
Wg prof. Aviama znalezisko z el-Araj może być kolejną przesłanką przemawiającą na korzyść lokalizacji Betsaidy właśnie w tym miejscu. Hareetz zwraca dodatkowo uwagę na zbieżność tej możliwości z fragmentem życiorysu św. Willibalda z Eichstätt. W dziele Hodoeporicon, będącej biografią świętego biskupa znajdziemy opis jego pielgrzymki do Ziemi Świętej. Podczas drogi z Kafarnaum do Korozain św. Willibald miał odwiedzić Betsaidę – miejsce urodzenia św. Piotra i Andrzeja; na miejscu ich domu stoi obecnie kościół. Autor Hodoeporiconu nie wymienia św. Filipa, jednak łatwo to wytłumaczyć faktem, iż święci Piotr i Andrzej byli braćmi, zatem pochodzili z tego samego domu, na miejscu którego zbudowano następnie kościół. Wg prof. Aviama właśnie z tej świątyni – której ruiny, nawiasem mówiąc, prawdopodobnie odnaleziono podczas wykopalisk w zeszłym roku – może pochodzić bazaltowy relikwiarz.
Powyższe stwierdzenia – o których więcej można poczytać tutaj – są oczywiście jedynie hipotezami, jednak trzeba przyznać, że historia relikwiarza z kościoła stojącego na miejscu domu rodzinnego dwójki apostołów, potraktowanego następnie przez otomańskiego bogacza jako ciekawą pamiątkę ze starożytności a obecnie odnalezionego w ruinach jego domu brzmi prawdopodobnie. Co więcej, na korzyść tej hipotezy przemawiają inne odkrycia archeologiczne a także źródła pisane. Czy więc ostatecznie udało się odnaleźć lokalizację biblijnej Betsaidy, a przy okazji także niezwykle cenne relikwie trzech apostołów? Miejmy nadzieję że wyniki przyszłych badań odpowiedzą na to pytanie, a póki co zachęcamy do śledzenia naukowych doniesień Ziemi Świętej.
Źródło: haaretz.com, wikipedia.com, cytaty z Pisma Świętego za: biblia.deon.pl
