Współczesna kultura to zjawisko przytłaczające swoją różnorodnością. Natłok stylów muzycznych, artystycznych, dzieł literackich, gier komputerowych. Świat ery cyfrowej stał się gwarnym rynkiem, na którym trudno się wzajemnie usłyszeć. A szkoda, bo słychać nieraz ciekawe rzeczy. Współczesna kultura jest przecież lustrem dla szalonych lat dwudziestych XXI wieku.
Trudno przystać na jedną definicję kultury. Nie da się zamknąć zrozumienia dziedzictwa ludzkości w dwóch prostych zdaniach. Truizm, ale ważny. Odruchowo kultura może nam się kojarzyć z czymś wysublimowanym i pięknym. Czymś, co wywołuje tylko wzniosłe emocje. I oczywiście można ograniczyć ją tylko do takiej roli. Ale to bezsensowne zawężenie.
Bo wszyscy zgodzimy się, że kultura to malunki w Lascaux, freski Leonarda da Vinci czy muzyka Bacha. To także wybitne dzieła św. Jana od Krzyża, teksty św. Grzegorza Wielkiego, a współcześnie – poruszające duszę pieśni Arvo Pärta. Wchodzą one w skład tak zwanej kultury wysokiej. Ale to tylko część, najbardziej elitarna i wysublimowana.
Przecież dziś, w trzeciej dekadzie XXI wieku, kulturę tworzą także podcasterzy, muzycy alternatywni, lektorzy dubbingowi czy twórcy fabuł gier komputerowych. I kto wie, czy za dwieście lat ich osiągnięcia nie będą także uznawane za kultowe.
Co jasne, kluczowy wpływ na dzisiejszą kulturę ma internet. Powodując, że świat stał się informacyjną globalną wioską, stworzył twórców unikatowych na polskim i światowym podwórku. Bez internetu nie byłoby szwedzkiego śmieszka PewDiePie i jego sporu z hinduskim T-series. Nie poznalibyśmy Aezakmi Klocucha, którego twórczość jest fanfikiem otaczającej go rzeczywistości. Ada Karczmarczyk nie nagrałaby kolejnego prowokacyjnego utworu, gdzie w sosie kiczu, brokatu i infantylności rzuca całkiem poważne pytania o polskość, religię i narodowe dramaty.
No i oczywiście nie byłoby terabajtów memów, które na wiele lat staną się kodem kulturowym pokoleń Y i Z. Oto współczesny areopag. Gwarny, pełen sprzecznych sygnałów, napięć i sporów. A przez to tak fascynujący i rodzący pytania.
Bo pytanie o kulturę to pytanie przede wszystkim o nas. Dlaczego jeden film nas zachwyca, a drugi żenuje? Gdzie jest nasza granica urażenia delikatnych uczuć? Co w ogóle uznajemy za dobry film, wartościową książkę? Utwory zgodne z naszym światopoglądem? A może poruszające ważny problem, prowokujące?
Pytanie o kulturę to także pytanie o społeczeństwa. O ich wrażliwość na piękno, ale także na moralny fałsz, hipokryzję, na urazy i narodowe wady. Bo to, z czego śmieją się Polacy, a z czego Niemcy i Amerykanie, jakie seriale wybierają na Netflixie i na co chodzą do kin, to nie tylko pytanie o modę i marketingowe sukcesy. To pytanie o narodową duszę i kody kulturowe.
Pytanie o kulturę to wreszcie pytanie o Kościół. Jak ten wiekowy, ale ciągle młody organizm ma reagować na gwałtowne zmiany kulturowe, na kontrowersyjne, a nieraz i obrazoburcze spektakle teatralne? Gdzie są dla Kościoła granice wolności ekspresji artystycznej? I jak ma się on odnaleźć w wieloreligijnym, różnorodnym społeczeństwie, w którym z roli mecenasa kultury przeszedł o kilka stopni niżej?
Zachęcamy Was do lektury najnowszego numeru „Adeste” i wzięcia udziału we wspólnej dyskusji: czym jest dziś kultura? I czy Kościół ciągle ma siłę jako autonomiczny twórca być jej autorem, czy też może już tylko na nią reagować?
Z życzeniami dobrej lektury
Bartłomiej Wojnarowski
redaktor naczelny „Adeste”